• Trần Quốc Việt dịch - CUỘC ĐẦU HÀNG LƯU DANH VỚI THỜI GIAN, Virginius Dabney- Appomattox

• Trần Quốc Việt dịch -

Cuộc đầu hàng lưu danh với thời gian

"Cuộc Chiến Tranh Cuối Cùng Giữa Những Người Quân Tử"
Virginius Dabney- Appomattox



 Ch cách đây chín mươi năm, vào ngày 9 tháng Tư, 1865, cuc xung đt mà Winston Churchill gi là "cuc chiến tranh cui cùng gia nhng người quân t" đã kết thúc Tòa án Appomattox.

Bây gi nhng cánh rng xanh và cánh đng thuc lá nhp nhô bao quanh làng Virginia nhy trông rt thanh bình. Nhng cây si pht phơ trong nng và nhng n hoa dương đào căng đy như thưở nào vào ngày Chúa nht L Lá bao nhiêu năm trước đây khi Quân đi Bc Virginia dưới quyn Tướng Robert E. Lee đu hàng Tướng Ulysses S. Grant. Vào ngày y tướng Grant ca Liên bang đt ra nhng điu kin rng lượng nht mà lch s tng ghi nhn, nhng điu kin mà s can đm và bao dung ca chúng đã góp phn tái thng nht mt quc đã b cuc ni chiến bi kch chia ct thành hai.

Ngày nay Appomattox tr thành nơi hành hương đi vi nhiu người t khp nơi trên thế gii. Khi tòa án cũ b cháy vào năm 1892 tòa án mi được xây lên cách đy ba dm gn tuyến đường st Nofolk & Western, và thành ph Appomattox mi thành hình nên t đy. Gn như c ngôi làng mà tn ti khi Lee đu hàng đã được National Park Service khôi phc đúng y như khung cnh vào thi y; công vic phc hi nên hoàn tt trước l k nim bách chu niên vào mười năm ti.

Đây là ngôi nhà ca Wilmer Mclean, nơi Grant và Lee gp nhau đ tho ra nhng điu kin đu hàng, đã được trùng tu. Mt l quán cũ, trước kia là nơi dng chân cho nhng chuyến xe nga ch khách đi min tây, gi đây là vin bào tàng nhng hin vt ca cuc đu hàng. Gn đy là nhà tù làng cũ và tim tp hóa nh, cùng vi mt s nhà dân cư trước ni chiến. Vi s trùng tu tòa án cũ đã b cháy, mà có th không được hoàn thành trong mười năm, Appomattox s là ngôi làng thế k th mười chín duy nht được trùng tu M.

Chính Tướng Grant bn mươi hai tui, đim tĩnh, lnh lùng, con ca người th thuc da, cui cùng đã khut phc được Min Nam. Sau khi ông buc quân Min Nam phi đu hàng Vicksburg và nh vy ct Min Nam thành hai bng cách kim soát sông Mississippi, Grant được Tng thng Lincoln giao phó trng trách đánh tan Quân đi Bc Virginia và chiếm Richmond.

Đch th ca ông, Tướng Lee, râu tóc bc phơ tui năm mươi by, là tư lnh quân đi li lc nht trong cuc chiến, mt con người v mi phương din đu xng đáng vi truyn thng t tiên cao quý. Min Nam tôn th nhà lãnh đo quý tc ging trm này; Min Bc s và kính trng ông.

Vào tháng Ba 1865, tuy b áp đo v s lượng và b suy yếu trước s tn công mãnh lit dn dp ca các lc lượng ca Grant nhưng Lee vn tuyt vng c gng gi các tuyến phòng th trước Petersburg. Ri đến Trn Five Forks đi bi, và c Petersburg ln Richmond đu tht th. Ri quân đi Min Nam ch lc còn li cui cùng bt đu c gng chy thoát v min tây. Ri li đi bi tiếp Sayler's Creek đã đưa nhng người lính min Nam đói và hc hác đến gn Tòa án Appomattox. Nhiu người lính mt thâm qung, mt l này nhiu ngày qua đã không có gì ăn ngoi tr nhng nm bp h có th ăn bt t đ ăn dành cho nga và la mà cũng m đói như ch.

Mt người lính phiến lon min Nam rách rưới và quá đói đang đi tìm gà lc thì b quân lính Liên bang ăn ung đy đ bao vây.

u hàng đi thôi, chúng tôi bt được anh ri!" h la to.

"Tôi đu hàng," người lính min Nam đáp, "còn các ông li bt được mt k tht chng đáng gì!"

Mưa tm tã đã biến c vùng thành đm ly, và quân ca Lee hu như không th nào di chuyn được. Nhn thc rõ điu này, lc lượng Liên bang dưới s lãnh đo ca k binh ca Sheridan đã nhìn thy cơ hi. Sau nhng cuc hành quân bt buc mà đòi hi lính và nga phi gng hết sc mình h hoàn toàn bao vây quân ca Lee và đp tan hy vng cui cùng ca quân min Nam mun tháo chy đến gia nhp lc lượng ca Tướng Joseph E. Johnston North Carolina.

Lee thy hoàn cnh tuyt vng ca mình.

"Tôi không còn có gì đ làm na ngoi tr phi đi gp Tướng Grant thôi," ông nói, "nhưng tôi thà là chết mt ngàn ln."

Ông gi thư cho Grant, và yêu cu thư ký quân đi, Đi tá Charles Marshall, chn mt nơi thích hp cho cuc hi ngh liên quan đến nhng điu kin đu hàng.

Trong lúc ch thư ca Grant, Lee ngi ngh dưới cây táo tòa án đi din vi sông Appomattox. Ông mt quân phc rt oai nghiêm vi thanh gươm đp và túi la đ. Khi nhn được thư hi đáp ông leo lên con nga ni tiếng Traveler ca mình và đến nơi hn đã được chn.

Lee và Marshall đến trước Grant. Khi Grant đi vào mt cách vi vàng ông vn còn mc trên người b đ trn lm bùn, vì ông không mun đ Lee phi ch.

Hai người đã gp nhau ln cui cách đy mười by năm khi c hai còn là sĩ quan trong cuc chiến tranh Mexico. Cuc trò chuyn quay sang thi y, và Grant mi mê chuyn trò đến ni Lee phi nhc Grant rng h gp nhau đ bàn v vic Quân đi Bc Virginia đu hàng.

Grant ngay lp thc đ ngh rng nhng sĩ quan và binh lính nào ha danh d không cm vũ khí chng li Hoa K được phép tr v nhà.

"Điu này s khiến cho quân đi tôi rt vui," Lee nói, vì ông thy lính ông s không b áp gii đến nhà tù.

Ri Grant hi Lee có đ ngh gì không và Lee hi nhng k binh và pháo binh quân min Nam, tt c h đu làm ch nhng con nga h dùng trong chiến tranh, có được phép đưa nga h v li nhà h đ cày cho v xuân ti không. Tng tư lnh quân đi Liên bang đng ý ngay.

Lee li bày t lòng cm ơn sâu sc.

Trong khi nhng điu kin đu hàng được ghi ra giy và s chp nhn nhng điu kin đu hàng được tho ra Grant gii thiu vi Lee nhng v tướng Liên bang đng phía sau mình. Ri Lee bo Grant rng ông có 1000 tù binh Liên bang nhưng ông không có lương thc cho h vì ngay c lính ông cũng chng còn lương thc. Tướng tư lnh min Bc, nghĩ tướng đch quân min Nam vn còn ch huy đến 25.000 quân (con s này cao hơn thc tế nhiu), lin ha cung cp 25.000 phn ăn cho quân min Nam. Lee chp nhn s giúp đ này vi lòng biết ơn chân thành.

Khi Lee đi ra mái hiên vài sĩ quan Liên bang đng bt dy chào. Tướng tư lnh quân min Nam chào li. Khi Lee đã lên con nga Traveler, mt chút sau, Grant cũng sp lên nga ca ông thì ông bt ng đng li và gi mũ ra đ t lòng kính trng. Nhng sĩ quan Liên bang khác cũng làm theo. Lee nhc mũ lên đáp li, ri phi nga quay v đ bo binh lính ông rng chiến tranh đã kết thúc.

Tin v cuc gp g vi Grant đã lan truyn ra, cho nên khi lính ca Lee thy ông phi nga trên con đường đt đ v hướng h h lin xúm quanh li hai bên đường, nôn nóng hi có phi quân đi min Nam đã đu hàng chăng. Ging ông run run và mt ông đm l, Lee bo h cuc chiến đã tàn.

Người thì bàng hoàng; k thì th h s quyết đánh đến cùng, nếu ch cn ông ra lnh. Nhng người đã tri qua khói la cuc tn công ca Pickett Gettysburg, nhng người đã chu đng không nao núng cuc tàn sát Spottsylvania Courthouse, gi đây đu khóc công khai.

Khi Lee chy dc theo con đường v tng hành dinh các sĩ quan và lính hoan hô hình nh thân quen ca v tư lnh ca mình, ri h bt đu bt khóc khi h thy ông không th nào chế ng được cm xúc ca ông.

Khi Lee v đến lu các sĩ quan và lính chen nhau đến gp ông đ nói li chia tay. Ging run run ông dn dò h nhiu ln là hãy đi v nhà, gieo trng cho v mùa, và tuân th lut pháp.

Ngày hôm sau, 10 tháng Tư, đi tá Marshall tho ra bài din văn cao c "T bit Quân đi Bc Virginia", và sau khi Lee thay đi đôi chút, bài din văn được đc trước toàn quân.

Lee và Grant sau đy có cuc hi đàm khác trên mt ngn đi nm gia hai chiến tuyến, ti đây h trò chuyn thân thiết trong hơn na gi và tho lun v vic ân xá cho nhng lính quân đi min Nam và tương lai ca min Nam.

Trên đường quay v tng hành dinh Lee bt ng gp Tướng George G. Meade, tư lnh Quân đi Potomac ca min Bc, người đã phi nga đến thăm ông.

"Ông làm gì mà râu tóc bc nhiu vy?" Lee hi tướng min Bc có mũi khom.

"Chính ông đã làm cho râu tóc tôi bc nhanh đến thế," Meade cười đáp.

Vào ngày 11 tháng Tư hai bên đã tho ra kế hoch cui cùng cho vic ân xá và đu hàng. Ngày hôm sau tàn quân ca Quân đi Bc Virginia kiêu hùng vi Tướng Gordon dn đu đi dc theo đi v hướng Tòa án Appomattox. Ngay trước khi h đến làng h thy hai l đoàn quân Liên bang đng thành hàng dc theo hai bên đường dưới s ch huy ca Tướng Joshua L.Chamberlain, người được trao Huân chương Danh d ca Quc hi vì đã chiến đu anh dũng Gettysburg.

Khi quân min Nam đi ngang qua, nhng người lính Liên bang bng súng chào và nhng người lính min Nam chào li. Hết sư đoàn này đến sư đoàn khác b vũ khí xung thành tng đng và cũng b xung nhng lá c trn b đn bn rách t tơi.

"V phn chúng tôi, " Tướng Chamberlain v sau nói, "thì không mt tiếng kèn cũng chng mt hi trng; không mt li mng vui cũng chng mt li thm thì v hư vinh ca chiến thng... mà đúng hơn là s im lng thành kính, và nín th, như th trước mt mình là người đang chết."

Tướng Lee vn trong tri cho đến khi nghi l đu hàng xong. Trong lúc nhng người lính chán nn ca ông trông ngóng v hướng quê nhà thì ông bt đu lên đường v Richmond. Tư lnh Liên bang khăng khăng cho mt đoàn hai mươi lăm k binh đi theo tin đưa ông my dm đường.



The Parole pass of L. McDonald, one of the many parole passes issued after the surrender.

Grant đã ri Appomattox trước khi nhng người lính min Nam giao np vũ khí và c. Ông không mun chng kiến kết cc bi thương và ti nhc ca quân đi kiêu hùng mà ông đã đánh bi.

Ông và Lee gp nhau mt ln na vào năm1869, khi viên tư lnh Quân đi min Nam khước t nhng đ ngh li lc đ loi đ lui v làm hiu trưởng trường đi hc Washington khiêm nhường Lexington, bang Virginia. Lee ghé thăm Grant Tòa Bach c (the White House) đ bày t lòng kính mến Grant.

Ging như Lincoln trước mình, Grant luôn luôn tìm cách "băng bó li vết thương quc gia." Vào thp niên đu nhng năm 1880, nhiu năm sau khi Lee mt, Grant đóng góp 500 đô la cho công cuc xây dng Nhà dưỡng lão cho nhng người Lính min Nam nghèo và bnh tt Richmond, và vào năm 1884 nhn thy rng mình không th nào tham d hi ch gây qu đ xây nhà này, ông viết thư cho y ban t chc hi ch vn vi tinh thn hào hip mà ông đã th hin Appomattox gn hai mươi năm trước đy:

"Tôi hy vng hi ch ca quý v có th thành công, và mc đích như d tính có th nhn được s ng h mà s cho tt c nhng người lính can đm mà cn mt mái nhà s có mt mái nhà và ch nương thân đ tránh mi âu lo. Nhng người ngày xưa đi mt trong cuc chiến tranh mt mt mt còn gi đây li là nhng người bn thân thiết nht, và ch còn cnh tranh vi nhau đ xem ai có th là nhng công dân tt nht cho quc gia vĩ đi nht trên đa cu này."

Ngun: Dch t tp chí M The Saturday Review
s ra ngày 19 tháng Ba ,1955. Ta đ ca người dch
https://www.unz.com/print/SaturdayRev-1955mar19-00011/
Trn Quc Vit
8/05/2020


 
Viện Việt-Học và chương-trình văn-nghệ chủ-đề \"Những Tình Khúc Mùa Thu\".
Viện Việt-Học trân-trọng kính mời Quí-vị tham dự chương-trình văn-nghệ được tổ chức vào Thứ Bảy, 19 tháng Mười năm 2024 lúc 3 giờ chiều.  Chương-trình do Nhóm Bạn Văn Nghệ QGHC và Thân Hưũ thực hiện với chủ-đề "Những Tình Khúc Mùa Thu".
Tòa soạn
Do công ty Saigon News LLC thực hiện
Editor-in-chief: HOÀNG DƯỢC THẢO
Director of Marketing: ANDY TRƯƠNG
Với sự cộng tác của: LÊ TẤT ĐIỀU, HOÀNG NGỌC NGUYÊN, NGUYỄN THỊ CỎ MAY, TRẦN TRỌNG HẢI.

Email: saigonweeklyonline@gmail.com

Thư từ bài vở: 702-389-5729

Quảng cáo: 702-630-0234

702-426-4404

Hotline: 702-426-4404

back top