Tuấn Anh TRẦN TRỌNG HẢI
Đỗ Mục và bài thơBẠC TẦN HOÀI
Thương nữ bất tri vong quốc hận
Cách giang do xướng Hậu đình hoa
Hai câu cuối của bài thơ “Bạc Tần Hoài” (Tần Hoài Dạ Bạc) đã từng gây hoang mang tranh cải cho hậu thế. “Không biết mối hận mất nước” thì đã rõ, nhưng ca khúc “Hậu Đình Hoa” là ca khúc gì mà ghê gớm vậy? Đó là vì ca khúc này có liên quan đến việc mất nước, đến người sáng tác ra nó, đến thân phận ca nhi, đào hát, đến thái độ của thi hào Đỗ Mục trong bài “Bạc Tần Hoài” và dư chấn của bài thơ Tần Hoài Dạ Bạc
Nguyên tác:
泊秦淮
煙籠寒水月籠沙,
夜泊秦淮近酒家。
商女不知亡國恨,
隔江猶唱後庭花。
Bạc Tần Hoài
Yên lung hàn thủy nguyệt lung sa
Dạ bạc Tần Hoài cận tửu gia
Thương nữ bất tri vong quốc hận
Cách giang do xướng Hậu đình hoa
Dịch nghĩa
Bến Tần Hoài
Khói lồng sông lạnh, ánh trăng lồng bãi cát
Đêm đậu thuyền ở bến Tần Hoài, gần quán rượu
Con hát không biết hờn mất nước
Bên kia sông còn hát khúc Hậu đình hoa.
*
Bản dịch của Khương Hữu Dụng
Nước lồng khói tỏa, cát trăng pha,Thuyền đỗ sông Hoài cạnh tửu gia.
Con hát biết chi hờn mất nước,
Cách sông còn hát Hậu đình hoa.
Bản dịch của Trần Trọng San
Khói trùm nước lạnh, trăng lồng cát,Thuyền đậu Tần Hoài, cạnh tửu gia.
Cô gái không hay buồn nước mất,
Bên sông còn hát “Hậu đình hoa”.
Bản dịch của Trần Trọng Kim
Khói lồng nước, bóng trăng lồng cát,Bến Tần Hoài, thuyền sát tửu gia.
Gái ca đâu nghĩ nước nhà,
Cách sông vẫn hát khúc hoa Hậu đình.
***
Nhận xét riêng của Tuấn Anh TRẦN TRỌNG HẢI:
Nguyên tác chữ Hán 近 - phát âm là “cận” - có nghiã là “gần”, không thể hiểu là “cạnh” hay “sát” {sát bên cạnh - Nguyễn Bính đã từng viết: “Nhà nàng ở cạnh nhà tôi, cách nhau cái giậu mồng tơi xanh rờn”.
Chữ “cận” trong bài thơ Bạc Tần Hoài không thể dịch là “cạnh” hay “sát” - tuyệt đối không – vì câu chót “Cách giang do xướng Hậu đình hoa” (Cách sông còn hát Hậu đình hoa) Thi hào Đỗ Mục lúc làm bài thơ Bạc Tần Hoài đang ngồi trên thuyền đậu ở bên kia sông Tần Hoài chứ không phải thuyền đậu ở bên cạnh tửu gia (quán rượu).
Chính vì vậy, tôi và người bạn tâm giao Trần Đỗ Cẩm (1) xin mạn phép tạm dịch:
Nước lồng khói tỏa, cát trăng pha,
Đậu bến Tần Hoài cách tửu gia.
Ca nữ biết chi hờn mất nước,
Bên sông còn hát Hậu đình hoa.
(1) Trần Đỗ Cẩm - Chủ nhiệm kiêm Chủ bút Nguyệt San ĐOÀN KẾT AUSTIN TEXAS USA