Gabriel Garcia Marquez, Phạm Đức Thân dịch

Hoa Hồng Giả

Tác giả Gabriel Garcia Marquez (1927 - 2014) là nhà văn Colombia, nổi tiếng với 2 truyện dài Cien anos de soledad (Trăm Năm Cô Đơn) và El amor en los tiempos del colera (Tình Yêu Thời Thổ Tả), đoạt giải quốc tế về văn chuơng Neustadt 1972 và Nobel 1982.

Ông cũng viết một số truyện ngắn và rất hâm mộ kỹ thuật "luợc bỏ" của E. Hemingway. Theo nhà văn Mỹ chỉ cần cho thấy 1/8 cái muốn truyền đạt, 7/8 kia ẩn duới bề mặt của câu chuyện. Cái đẹp của chuyển động tảng băng là chỉ 1/8 của nó trồi trên mặt nước. Truyện ngắn của Marquez gọn nhẹ, nhưng chụp bắt đuợc những khoảnh khắc, trạng thái cuộc đời, tạo cảm xúc mạnh qua vài mẩu đối thoại, đôi cử chỉ ....

Rosas artificiales (Hoa Hồng Giả) là truyện ngắn với tính nghệ thuật và tinh tế. Bề mặt là về Mina không thể đi nhà thờ dự Lễ thánh thể vì tay áo chưa khô (cha không ban thánh thể nếu áo vai trần) nhưng bên duới là thái độ lạnh lùng của Mina đối với bà, vì bà biết mối tình bí mật của nàng. Truyên có 4 nhân vật nữ với những mẩu đối thoại; và nhân vật nam chỉ đuợc nhắc sơ đến lại là nguồn gốc của căng thẳng giữa cháu và bà. Cháu ngây thơ, bị bỏ rơi, buồn rầu không thiết đến dự Lễ, và trút giận, đổ lỗi cho bà. Trong khi bà bị mù, nhưng vẫn góp phần lao động trong nhà, và khôn ngoan, biết hết mọi việc của cháu, không giận mà còn bênh vực cháu.

Bà và cháu cùng cô đơn, nhưng bà thì phấn đấu, còn cháu thì buông xuôi. Mina có thể là rút gọn của Belarmina (bao hàm mong manh, tế nhị) và hoa giả, không thật, có thể bao hàm tình của Mina chỉ là ảo tuởng. Mỏm băng ngắn gọn, nhưng có thể tìm thấy nhiều ý nghĩa ở phần tảng băng ngầm.

(PHẠM ĐỨC THÂN dịch từ bản Anh ngữ Artificial Roses của dịch giả J.S. Bernstein, có đối chiếu với 1 bản English khác trên mạng không thấy ghi tên dịch giả.)

*

Lần mò tìm đuờng trong bóng tối lờ mờ của rạng đông vừa chớm, Mina mặc vào cái áo đầm không cánh tay mà đêm trước nàng đã treo cạnh giuờng, và lục tìm trong ruơng cặp cánh tay có thể tháo ra, gắn vào. Rồi nàng ngó xem chúng có treo trên đinh ở tuờng, hoặc đằng sau cửa, cố gắng không gây tiếng động để khỏi đánh thức bà bị mù, đang ngủ cùng phòng. Nhưng khi nàng đã quen với bóng tối nàng nhận ra bà đã thức. Nàng vào bếp hỏi bà về cặp tay áo.

"Chúng trong phòng tắm," nguời phụ nữ mù nói. "Bà giặt nó chiều hôm qua."

Chúng đằng kia, treo trên dây kẽm bằng 2 cái nẹp gỗ. Chúng vẫn còn ướt. Mina trở lại bếp, trải tay áo trên mấy hòn đá của lò . Trước mặt nàng bà mù đang khuấy cà-phê, đôi đồng tử chết ngó về phía bờ đá của hàng hiên, nơi có một dãy chậu duợc thảo.

"Bà đừng có lấy đồ của cháu nữa," Mina nói. "Lóng rày, bà không thể tin vào mặt trời."

Bà mù huớng mặt về phía giọng nói.

"Bà quên đây là Thứ Sáu đầu tháng", bà nói.

Sau khi hít một hơi dài để thử xem cà-phê sẵn sàng chưa, bà nhấc ấm khỏi lò

"Hãy đặt một miếng giấy dưới tay áo, vì mấy hòn đá này bẩn," bà nói.

Mina chạy ngón trỏ dọc theo mấy hòn đá . Chúng bẩn, nhưng với một lớp bồ hóng đóng cứng chúng sẽ không làm bẩn tay áo trừ phi cọ quẹt mạnh vào.

"Nếu tay áo bị bẩn, bà phải chịu trách nhiệm," nàng nói.

Bà mù đã tự rót cho mình 1 tách cà-phê. "Cháu tức giận," bà vừa nói vừa kéo chiếc ghế về phía hàng hiên .

"Nhận thánh thể mà trong lòng giận dữ là phạm thuợng."

Bà ngồi xuống uống cà-phê trước những hoa hồng trên sân hiên. Khi chuông rung Lễ Misa thứ ba Mina lấy tay áo khỏi lò và chúng vẫn còn uớt. Nhưng nàng cứ mặc vào. Cha Angel sẽ không ban thánh thể cho nàng nếu áo đầm nàng vai trần. Nàng không rửa mặt.
Nàng dùng khăn lau những vết bừng đỏ trên mặt, lấy quyển sách kinh và khăn choàng trong phòng rồi bước ra đuờng. 15 phút sau nàng trở về.

"Cháu sẽ tới đó sau giảng Phúc Âm," bà mù nói, ngồi quay mặt về phía hoa hồng trong sân hiên.

Mina đi thẳng ra nhà vệ sinh. "Cháu không thể dự Lễ," nàng nói. "Tay áo uớt, và áo đầm nhầu nhã.". Nàng cảm thấy một cái nhìn thấu suốt dõi theo sau nàng.

"Thứ Sáu đầu tháng mà cháu không đi dự Lễ," bà mù kêu lên.

Ra khỏi nhà vệ sinh, Mina tự rót cho mình 1 tách cà-phê, và ngồi dựa xuống lối cửa sơn lót trắng, cạnh bà mù. Nhưng nàng không thể uống cà-phê.

"Bà đáng trách," nàng lầm bầm, với nỗi thù hận mơ hồ, cảm thấy như đang đầm đìa nước mắt.

"Cháu khóc," bà mù kêu lên.

Bà đặt bình tưới nước cạnh mấy chậu rau kinh giới cay và đi ra sân hiên, lập lại, "Cháu khóc." Mina đặt tách cà-phê xuống đất trước khi đứng lên.

"Cháu khóc vì tức giận," nàng nói. Và nàng thêm khi đi ngang qua bà, "Bà phải đi xưng tội, vì đã làm cháu lỡ Lễ thánh thể Thứ Sáu đầu tháng."

Bà mù đứng yên, đợi cho Mina đã đóng cửa phòng ngủ. Rồi bà bước tới cuối hàng hiên. Bà chậm rãi lần mò gập nguời xuống từ từ cho tới khi bà tìm thấy tách cà-phê chưa dùng còn nguyên trên mặt đất. Trong khi đổ trở lại cà-phê vào cái ấm đất sét bà nói tiếp:

"Chúa biết ta có luơng tâm trong sáng."

Mẹ Mina từ phòng ngủ bước ra.

"Mẹ đang nói với ai vậy?" bà hỏi.

"Không với ai," bà mù nói. "Mẹ đã bảo với con là mẹ sắp phát điên."

Náu mình trong phòng, Mina cởi vạt áo trong và lấy ra 3 chìa khóa nhỏ đã được nàng xỏ vào một kim cài. Dùng 1 chìa nàng mở ngăn dưới của tủ quần áo, lấy ra một hộp gỗ nhỏ. Nàng dùng một chìa khóa khác mở hộp. Bên trong có một xấp thư viết trên giấy mầu, buộc chung lại bằng một dây cao su. Nàng dấu chúng vào vạt áo trong, để hộp gỗ lại chỗ cũ, và khóa ngăn kéo. Nàng đi ra nhà vệ sinh vứt thư xuống đáy.

"Mẹ tưởng con ở nhà thờ," mẹ nàng nói khi Mina bước vào bếp.

"Nó không thể đi, " bà mù ngắt ngang. "Mẹ quên đây là Thứ Sáu đầu tháng, và chiều qua đã giặt tay áo,"

"Chúng vẫn còn ướt, " Mina lầu bầu.

"Dạo này cháu phải vất vả làm nhiều việc," bà mù nói.

"Cháu phải giao 150 tá hoa hồng cho lễ Phục Sinh, " Mina nói.

Mặt trời mọc sớm ấm áp. Trước 7 giờ Mina sắp xếp chỗ làm hoa hồng giả trong phòng khách: 1 rổ đầy cánh hoa và dây thép, 1 hộp đựng giấy kếp, 2 cái kéo, 1 cuộn chỉ, và 1 lọ keo. Lát sau Trinidad đến, cặp duới nách 1 hộp bằng giấy bồi, và hỏi tại sao nàng không đi nhà thờ.

"Em không có tay áo," Mina nói.

"Bất cứ aị cũng có thể cho em mượn mà," Trinidad nói.

Chị kéo cái ghế và ngồi xuống cạnh rổ cánh hoa.

"Em bị trễ quá," Mina nói.

Nàng xong một bông hồng. Rồi nàng kéo cái rổ lại gần để lấy kéo xếp tỉa các cánh hoa. Trinidad đặt cái hộp giấy bồi xuống sàn và tiếp tay công việc

Mina ngó cái hộp.

"Chị mua giầy?" nàng hỏi.

"Đó là chuột chết," Trinidad đáp.

Vì Trinidad giỏi xếp tỉa cánh hoa, Mina dành thời gian để quấn giấy xanh lục quanh dây thép làm cuống hoa.
Họ yên lặng làm việc không để ý ánh nắng đã tràn vào phòng khách, được trang hoàng bằng những tranh in phong cảnh ruộng vườn bình dị và hình ảnh gia đình. Khi xong cuống hoa, Mina quay sang Trinidad vẻ mặt hình như tan biến thành một cái gì vô hình. Trinidad xếp tỉa khéo léo đáng phục, giữ đầu cánh hoa giữa các ngón tay, 2 chân khép lại. Mina quan sát đôi giầy như đàn ông của chị. Trinidad tránh cái nhìn, không ngẩng đầu lên, hơi co chân lại, và ngưng làm việc.

"Có chuyện gì vậy?" chị hỏi.

Mina ngả người về phía chị

"Hắn đi rồi," nàng nói.

Trinidad bỏ kéo xuống đùi.

"Không."

"Hắn đi rồi, " Mina lập lại.

Trinidad nhìn nàng không chớp mắt.

Một nếp nhăn dọc chia đôi cặp mày đang nhíu lại

"Và giờ?" chị hỏi.

Mina trả lời, giọng quả quyết.

"Giờ không có gì."

Trinidad chào tạm biệt trước 10 giờ.

Nhẹ được gánh nặng của chuyện riêng tư, Mina ngưng một lát để đi ra nhà cầu vứt chuột. Bà mù đang tỉa bụi hoa hồng.

"Cháu cá là bà không biết cháu có gì trong hộp này," Mina nói khi đi ngang qua bà.

Nàng lắc chuột.

Bà mù bắt đầu chú ý. "Lắc lần nữa coi," bà bảo. Mina lập lại động tác, nhưng bà mù không thể xác định vật gì sau khi nghe lần thứ ba, với ngón trỏ ấn vào dái tai.

"Đó là chuột bẫy được tối qua ở nhà thờ," Mina nói.

Khi nàng trở lại, nàng đi ngang qua bà mù, không nói gì. Nhưng bà mù đi theo nàng. Nàng tới phòng khách, ngồi một mình bên cửa sổ đóng, làm cho xong hoa hồng giả.

"Mina," bà mù nói. "Nếu cháu muốn hạnh phúc, đừng thú nhận với người lạ."

Mina nhìn bà không nói gì. Bà mù ngồi xuống ghế trước mặt nàng và cố phụ giúp công việc. Nhưng Mina ngăn bà lại.

"Cháu bối rối, không yên," bà mù nói.

"Tại sao cháu không đi Lễ?" bà mù hỏi.

"Bà biết hơn ai hết."

"Nếu vì tay áo uớt, cháu đã không phải bận tâm rời nhà," bà mù nói. "Có ai đó đang đợi cháu trên đuờng, đã làm cháu thất vọng."

Mina quơ tay trước mắt bà, như thể đang chùi sạch một tấm kính vô hình.

"Bà là một phù thủy," nàng nói.

"Cháu ra nhà vệ sinh 2 lần sáng nay," bà mù nói. "Cháu chưa bao giờ ra đó hơn 1 lần."

Mina tiếp tục làm hoa.

"Cháu có dám cho ta biết cháu dấu cái gì trong ngăn kéo tủ quần áo?" bà mù hỏi.

Không vội vã Mina cắm hoa hồng vào khung cửa sổ, lấy ra 3 chìa khóa nhỏ từ vạt áo trong, và đặt chúng vào tay bà mù. Chính nàng khép các ngón tay bà lại.

"Bà hãy đi để thấy tận mắt," nàng nói.

Bà mù soát xét mấy chìa khóa nhỏ bằng đầu ngón tay.

"Mắt ta không thể nhìn xuống đáy nhà cầu,"

Mina ngẩng đầu lên và thấy một cảm giác khác lạ: nàng cảm thấy rằng bà mù biết nàng đang nhìn bà.

"Bà hãy tự nhẩy xuống đáy nhà cầu nếu bà thấy cái cháu làm là thích thú đối với bà," nàng nói.

Bà mù không để ý đến việc bị ngắt ngang.

"Cháu luôn luôn thức khuya viết trên giường cho tới sáng sớm, " bà nói.

"Chính bà tắt đèn mà," Mina nói.

"Nhưng liền sau đó cháu bật đèn chớp xách tay," bà mù nói."Qua hơi thở của cháu, ta có thể bảo cháu đang viết."

Mina cố gắng giữ bình tĩnh. "Được rồi," nàng nói không ngửng đầu lên. "Giả sử như vậy đi. Có gì đặc biệt về chuyện này?"

"Không có gì hết," bà mù đáp. "Chỉ có điều nó làm cháu lỡ Lễ thánh thể Thứ Sáu đầu tháng."

Bằng cả 2 tay Mina hốt lên cuộn chỉ, kéo và một nắm cuống và hoa dở dang. Nàng bỏ tất cả vào rổ và đối diện bà mù. "Vậy bà có muốn cháu bảo bà cháu ra nhà vệ sinh làm gì không?" nàng hỏi. Cả hai hồi hộp chờ đợi cho đến lúc Mina tự trả lời câu hỏi của mình.

"Cháu ra đi cầu."

Bà mù ném 3 chìa khóa nhỏ vào rổ. "Đó sẽ là lý do đúng thật," bà vừa làu bàu vừa bước vào bếp. "Cháu sẽ làm ta tin nếu đây không phải lần đầu tiên trong đời cháu ta đã từng nghe cháu thề."

Mẹ Mina đang đi dọc hành lang theo hướng ngược lại, tay ôm đầy những đóa hồng gai.

"Chuyện gì vậy?" bà hỏi.

"Tôi điên mất," bà mù đáp. "Nhưng rõ ràng là người ta không nghĩ đến chuyện đưa tôi vào nhà điên, miễn là tôi đừng bắt đầu ném đá."

Gabriel Garcia Marquez, Phạm Đức Thân dịch Hoa Hồng Giả

Văn Hoá Nghệ Thuật

Hoa Hồng Giả

Phạm đức Thân dịch

Người viết đánh giá

Bạn có thể quan tâm: