TT Belarus bắt phi cơ dân sự hạ cánh
để bắt lãnh tụ đối lập
để bắt lãnh tụ đối lập
Chuyến bay của hảng Ryanair bị ép hạ cành xuống Sân bay Quốc tế Minsk vào Chủ nhật 23 th áng 5/2021 để chính phủ Belarus bắt nhà báo đối lập Roman Protasevich (Ảnh: France-Presse — Getty Images)
(SW) Nhà báo bất đồng chính kiến, Roman Protasevich, người đồng sáng lập kênh Telegram đối lập với chính quyền Belarus đáp máy bay từ Athens đến Litva sau khi dự hội nghị tại Athens. Khi đi ngang qua không phận Belarus thì chiếc máy bay dân sự này bị một chiến đấu cơ ép buộc phải chuyển hướng và hạ cánh xuống phi trường của thủ đô Mink.
Tin cho biết chính tổng thống Aleksandr G. Lukashenko của Belrarus đã ra lệnh chặn một máy bay châu Âu bay qua không phận của nước này vào Chủ nhật và bắt hạ cánh xuống thủ đô Minsk. Sau đó, nhà báo đối lập nổi tiếng Roman Protasevich đã bị lôi ra khỏi máy bay và bắt giữ. Sự kiện không tiền khoáng hậu đã khiến cho dư luận quốc tế căm phẫn và bàng hoàng.
Tổng thống Aleksandr G. Lukashenko được coi là một nhà độc tài tàn bạo và thất thường, người đã cố bám vào quyền lực bất chấp các cuộc biểu tình lớn chống lại chính phủ của ông ta từ mấy năm nay. Hành động chận máy bay dân sự uy hiếp hạ cánh để chận bắt lãnh tụ đối lập này đã bị các chính phủ thế giới lên án, so sánh nó với hành động không tặc cướp máy bay. Hành động này cho thấy với sự ủng hộ của Tổng thống Nga Putin, ông Lukashenko sẵn sàng hành động điên rồ để trấn áp những người bất đồng chính kiến.
Trụ sở của hãng hàng không này tại Ireland cho biết trong một thông cáo sáng Thứ hai 24 tháng 5/2021 là chuyến bay Ryanair từ Athens đến Vilnius, Lithuania, chở khoảng 170 hành khách - trong số đó có nhà báo, Roman Protasevich - đang bay qua không phận Belarus thì kiểm soát viên không lưu Belarus thông báo cho phi công của chuyến bay về "một mối đe dọa an ninh tiềm ẩn trên máy bay" và chỉ đạo máy bay phải chuyển hướng đến Minsk nếu không sẽ bị bắn hạ.
Phát ngôn viên báo chí của Belrarus cho biết đích thân tổng thống Lukashenko, thường được gọi là "nhà độc tài cuối cùng của châu Âu" ra lệnh cho một máy bay chiến đấu MiG-29 hộ tống chiếc máy bay Ryanair đến sân bay Minsk . Theo tuyên bố của báo chí, ông Lukashenko đã đưa ra “mệnh lệnh rõ ràng” để “yêu cầu máy bay quay đầu và hạ cánh”.
Sau khoảng bảy giờ trên mặt đất, Ryanair Boeing 737-800 đã cất cánh đi Vilnius từ Minsk cùng với hành khách và phi hành đoàn, và hạ cánh an toàn ở điểm đến cuối cùng sau đó 35 phút. Bộ Nội vụ nước này sau đó đã bị xóa kênh Telegram sau khi máy bay dừng ở Minsk, Roman Protasevich đã bị bắt giữ. Sau khi máy bay chuyển hướng đến Minsk, ông Protasevich, 26 tuổi, quay sang nói với các hành khách “đang phải đối mặt với án tử hình”. Một hành khách, Monika Simkiene, nói với hãng tin AFP ở Vilnius. “Anh ấy không la hét, nhưng rõ ràng là anh ấy rất sợ hãi”. Một hành khách khác, Edvinas Dimsa, nhớ lại, nói với A.F.P. "Nếu cửa sổ được mở, anh ta sẽ nhảy ra khỏi nó."
Theo cơ quan an ninh Bellarus thì không có quả bom nào được tìm thấy trên máy bay. Sau đó, Ủy ban Điều tra hàng đầu của Belarus, cho biết đã mở một cuộc điều tra hình sự về một vụ đe dọa đánh bom giả. Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế, một cơ quan của Liên hợp quốc, cho biết họ "rất lo ngại" về sư kiện này: "việc hạ cánh cưỡng bức rõ ràng" một chuyến bay dân sự đã vi phạm Công ước Chicago, hiệp định năm 1944 thiết lập các nguyên tắc cốt lõi của hàng không quốc tế. Chính phủ Lithuania đã đưa ra tuyên bố rằng, "Đây là một cuộc tấn công chưa từng có đối với cộng đồng quốc tế: Một máy bay dân sự và hành khách của nó đã bị một quân đội cướp". Ông Protasevich là đồng sáng lập và là cựu biên tập viên của kênh NEXTA Telegram, một trong những kênh truyền thông đối lập nổi tiếng nhất ở Belarus. Hầu hết các tổ chức truyền thông độc lập trong nước đã buộc phải đóng cửa sau khi các cuộc biểu tình quy mô lớn nổ ra liên quan đến cuộc bầu cử tổng thống đang gây tranh cãi vào năm 2020. Mạng xã hội Telegram được coi là một trong những phương tiện truyền thông duy nhất không bị kiểm duyệt.
Nhà báo Roman Protasevich đã từng bị cảnh sát giam giữ ở Minsk, Belarus, năm 2017.
Ảnh Sergei Grits / Associated Press
Roman Protasevich, nhà báo bị bắt ở Belarus là ai?
Trong vài năm qua, ông Protasevich đã sống lưu vong ở Lithuania, vì lo sợ bị giam cầm ở Belarus, quê hương của ông, nơi ông bị cáo buộc tội kích động hận thù và gây rối loạn trật tự quần chúng và phải đối mặt với hơn 12 năm tù nếu bị kết tội. Vào tháng 11, cơ quan an ninh của Belarus, vẫn được gọi là K.G.B., đưa anh ta vào danh sách những kẻ khủng bố. Ngày Chủ nhật vừa qua, ông Protasevich đã bay trở về từ Hy Lạp sau khi tham dự một hội nghị kinh tế ở đó với thủ lĩnh phe đối lập Belarus Svetlana Tikhanovskaya, các viên chức Hy Lạp cho biết sau khi nghe tin ông bị bắt giữ.
Liên Hiệp Châu Âu đã phản ứng nhanh chóng trước tin này. Ngoài quyết định cô lập, kêu gọi các hãng hàng không quốc tẩy chay, không bay qua không phân hoặc đáp xuống Belarus, còn tố cáo hành động đánh chặn máy bay của nước này là một hành động cướp máy bay tức không tặc. Hành khách trên chuyến bay nhớ lại nỗi sợ hãi bao trùm nhà báo bất đồng chính kiến Roman Protasevich khi ông biết chuyến bay của họ bị chuyển hướng về thủ đô Mink của Belarus. Roman Protasevich cho biết tại sân bay Athens, thủ đô Hy Lạp, ông Protasevich đã nhận thấy một người đàn ông hói đi theo mình và chụp ảnh, theo những tin nhắn ông gửi được đăng tải bởi một kênh Telegram mà ông biên tập trước khi bị bắt giữ. Sau khi ông bị bắt, các đồng nghiệp cho biết họ đã ngay lập tức thu hồi quyền truy cập của ông Protasevich vào kênh Telegram để đảm bảo rằng dữ liệu về 256.000 người đăng ký của kênh này không thể rơi vào tay các viên chức an ninh Belarus. Nhiều đối thủ chính trị của ông Lukashenko đã tìm kiếm nơi ẩn náu an toàn khi sống lưu vong ở Lithuania và Ba Lan, nhưng sự kiện hôm Chủ nhật cho thấy rằng chính phủ độc tài Lukashenko có thể tiếp cận họ ngay cả khi họ sống lưu vong ngoài Belarus. Cả Litva và Hy Lạp đều là thành viên của Liên minh Châu Âu; Belarus thì không. Ursula von der Leyen, chủ tịch Ủy ban Châu Âu, cơ quan điều hành của EU, gọi việc ép buộc máy bay dân sự chuyển hướng để bắt người chống đối là “hoàn toàn không thể chấp nhận được”. Bộ Ngoại giao Hy Lạp gọi đây là một “hành động không tặc cấp độ nhà nước”. Thủ tướng Mateusz Morawiecki của Ba Lan gọi đây là “hành động khủng bố nhà nước”. Ngoại trưởng Đức, Heiko Maas, nói rằng "một hành động như vậy không thể duy trì mà không có biện pháp hậu quả rõ ràng." Ngoại trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian, kêu gọi "phản ứng thống nhất và kiên quyết" của E.U. Ngoại trưởng Mỹ, Antony J. Blinken, cho biết: “Chúng tôi lên án mạnh mẽ hành động trơ trẽn và gây sốc của chế độ Lukashenko nhằm chuyển hướng một chuyến bay thương mại và bắt giữ một nhà báo. Chúng tôi yêu cầu một cuộc điều tra quốc tế và đang phối hợp với các đối tác của chúng tôi trong các bước tiếp theo ”.
Nhưng mặc dù những lên tiếng phản đối mạnh mẽ này, chưa ai có thể tiên đoán rõ rang những gì sẽ xãy ra trong những ngày sắp tới vì trước đây Hoa Kỳ và Liên Hiệp Âu Châu cũng đã áp đặt các biện pháp trừng phạt vào năm ngoái đối với các viên chức hàng đầu của Minsk - bao gồm cả chính ông Lukashenko - vì “sự đàn áp bạo lực và đe dọa tính mạng của những người biểu tình ôn hòa, các thành viên đối lập và các nhà báo” nhưng sau đó, Lukashenko vẫn không thay đổi hay giảm bớt sự đàn áp.
Ở Nga - nơi các phương tiện truyền thông nhà nước Nga đã mô tả cuộc nổi dậy chống lại ông Lukashenko năm ngoái là một âm mưu của phương Tây thì vụ chận máy bay dân sự để bắt giữ nhà báo đối lập Roman Protasevich đã nhận được sự đồng tình của những người ủng hộ ông Putin. Margarita Simonyan, biên tập viên của mạng truyền hình ủng hộ Điện Kremlin RT, đã viết trên Twitter rằng ông Lukashenko “đã chơi rất hay”. Và Vyacheslav Lysakov, một thành viên của Quốc hội đồng minh với ông Putin, mô tả việc bắt giữ ông Protasevich là một "hoạt động đặc biệt tuyệt vời." Các nhà chức trách Belarus cho biết họ đã ra lệnh cho máy bay hạ cánh sau khi nhận được thông tin về mối đe dọa máy bay bị đánh bom, mặc dù Vilnius, điểm đến của máy bay, gần hơn Minsk khi máy bay phản lực quay lại, dữ liệu theo dõi chuyến bay cho thấy nguồn tin này hoàn toàn vô căn cứ.
Việc bắt giữ ông Protasevich diễn ra vài tháng sau khi làn sóng biểu tình đường phố lớn nhất trong lịch sử Belarus vẫn không hạ bệ được Lukashenko, người đã từng là nhà lãnh đạo độc tài của đất nước trong hơn 26 năm. Hơn 32.000 người biểu tình đã bị bắt và ít nhất bốn người chết trong các cuộc biểu tình. Hàng trăm người bị cảnh sát đánh đập dã man. NEXTA nổi lên như một cơ sở trực tuyến hàng đầu điều phối các cuộc biểu tình. Được ông Putin hậu thuẫn và sử dụng bạo lực tối đa, ông Lukashenko đã thành công trong việc trấn áp những người biểu tình, khi bộ máy an ninh của đất nước này vẫn trung thành với ông. Bà Tikhanovskaya, đối thủ chính của ông Lukashenko trong cuộc bầu cử tổng thống cuối cùng vào tháng 8 năm 2020, vốn được coi là gian lận, đã gọi vụ chận bắt chuyến bay Ryanair là “một hoạt động của các dịch vụ đặc biệt nhằm cướp một chiếc máy bay để bắt nhà hoạt động và blogger Roman Protasevich. ” “Không một ai bay qua Belarus có thể chắc chắn về sự an toàn của mình,”.
Các quan sát viên ngành hàng không dự đoán sẽ có một phản ứng mạnh mẽ từ các hãng hàng không thương mại. Kevin Murphy, một nhà phân tích của Morgan Stanley cho biết: “Điều chưa từng có là “một vụ không tặc” được nhà nước bảo trợ”. Điều này nhắc đến chuyến bay Malaysia Airlines 17, bị bắn hạ bởi những người ly khai thân Nga ở miền đông Ukraine vào năm 2014 giết chết tất cả 298 hành khách và phi hành đoàn, khiến các hãng hàng không phải tránh bay qua miền đông Ukraine. Vào Chủ nhật, sau khi chuyến bay Ryanair “bị không tặc” đến đích, hãng hàng không này đã đưa ra một tuyên bố. “Chúng tôi chân thành xin lỗi tất cả các hành khách bị ảnh hưởng vì sự chậm trễ đáng tiếc này, nằm ngoài tầm kiểm soát của Ryanair,”
Theo New York Times
