Trung Cộng thay vai trò của Nga
trong chiến tranh lạnh
Tổng thống Mỹ Donald Trump và chủ tịch Trung Cộng Tập Cận Bình trong cuộc gặp song phương bên lề thượng đỉnh G20, Osaka, Nhật Bản, 29/06/2019. REUTERS - Kevin Lamarque
Từ khi Putin lên nắm quyền, phương Tây hết sức cảnh giác trước mối đe dọa đến từ Nga. Từ cuộc chiến tranh ở Gruzia năm 2008, việc sáp nhập Crimée năm 2014 cho đến các cuộc tấn công mạng và nỗ lực chia rẽ cộng đồng xuyên Đại Tây Dương, Mỹ và châu Âu đã đau đầu vì Nga mà không chú ý nhiều đến Trung Cộng cho dù nước này vẫn có thái độ hung hăng ở Biển Đông và Eo Biển Đài Loan, hoặc cho Hải Quân tiến vào Địa Trung Hải. Cho đến thời điểm này của đại dịch Corona, thì mối đe dọa từ Trung Cộng đã làm lu mờ nguy cơ đến từ Nga.
Tại Hoa Kỳ, mối quan ngại trước các hành vi của Trung Cộng đã bắt đầu thể hiện thời Barack Obama, còn châu Âu thì còn nhắm mắt cho đến bây giờ. Có thể nói, cuộc khủng hoảng Covid-19 đã đẩy Trung Cộng lên vị trí đứng đầu các thế lực gây rối trên thế giới, đẩy Nga xuống hàng thứ hai.
Chuyên gia Alexandra de Hoop Scheffer, giám đốc văn phòng tại Paris của trung tâm tham vấn Mỹ German Marshall Fund nhận xét: “Tại Washington, nhiều người cho rằng Trung Cộng đã trở thành một nước Nga mới của NATO và chính quyền Trump ». Tương tự như đối với Nga trước đây, ngày nay vấn đề Trung Cộng đã nhận được sự nhất trí giữa đảng Dân Chủ và Cộng Hòa.
Trung Cộng chuyển từ chủ nghĩa hòa bình qua chủ nghĩa đế quốc
Từ một vài năm nay, Trung Cộng đã chuyển từ chủ nghĩa hòa bình sang chủ nghĩa đế quốc, và với Tập Cận Bình, nước Trung Hoa « ẩn mình » của Đặng Tiểu Bình đang muốn vươn lên làm một siêu cường lãnh đạo thế giới. Hoàn Cầu Thời Báo, cơ quan ngôn luận chính thức của đảng Cộng Sản Trung Cộng mới đây đã khẳng định: “Thời một nước Trung Hoa bị khuất phục đã qua rồi… Cán cân lực lượng giữa phương Tây và Trung Hoa đang thay đổi ». Điều này được thể hiện qua một loạt hành vi hung hăng mới của Bắc Kinh, từ việc kích động căng thẳng ở các vùng biển bao quanh Trung Hoa, cho đến việc thúc đẩy các con tốt của họ ở châu Âu. Để làm suy yếu phương Tây, Trung Cộng đã sử dụng các phương pháp lũng đoạn thông tin giống như Nga, thậm chí còn dữ dội hơn.
Nga hòa hoãn hơn với phương Tây từ khi có dịch Covid-19
Từ lúc đại dịch bắt đầu, trong lúc Trung Cộng hung hăng thì Nga như đã giảm bớt thái độ thù địch với phương Tây. Nhân một hội nghị của trung tâm tham vấn Hội Đồng Đối Ngoại Châu Âu (European Council on Foreign Relations), Alexei Levinson, nhà nghiên cứu tại trung tâm Levada ở Matxcơva ghi nhận: «Thay vì đả kích trực tiếp phương Tây như thường lệ, Nga đã gửi lời chia buồn tới các nạn nhân của virus ». Điện Kremlin cũng đã gửi thiết bị y tế đến Hoa Kỳ.
Theo nhận định của báo Le Figaro, dịch bệnh Covid-19 đã phá vỡ các kế hoạch của Vladimir Putin, buộc ông này phải hủy bỏ hai sự kiện nhằm củng cố ảnh hưởng quốc tế và tăng cường quyền khống chế chính trị của ông ở nước Nga. Đó là cuộc trưng cầu dân ý lẽ ra được tổ chức vào ngày 22/04, về dự án cải cách Hiến Pháp, cho phép ông duy trì quyền lực cho đến năm 2036, và lễ kỷ niệm 75 năm chiến thắng của Liên Xô trong Đệ Nhị Thế Chiến, dự trù tổ chức vào ngày 09/05, với sự có mặt của một số nhà lãnh đạo thế giới, trong đó có tổng thống Pháp Emmanuel Macron, đánh dấu việc Nga hội nhập trở lại vào cộng đồng quốc tế, sau khi bị loại ra bên lề do vụ sáp nhập Crimée của Ukraine.
Nga cũng đang chịu thiệt hại từ tình trạng giá dầu quốc tế tụt giảm, đe dọa các kế hoạch đầu tư của tổng thống Putin. Theo chuyên gia Tatiana Kastouéva-Jean tại Viện Quan hệ Quốc tế Pháp IFRI: « Đại dịch đã làm đảo lộn hai điểm chính trong chương trình nghị sự của ông Putin, củng cố các xu hướng đang có trong hệ thống chính trị Nga, trong đó có việc uy tín của tổng thống Putin càng lúc càng bị xói mòn. Ông Putin cũng nhận ra rằng Nga không có ảnh hưởng đến các vấn đề thế giới như lầm tưởng ».
Nga: Bị Trung Cộng che khuất về mặt chiến lược
Moscou hiện đang sợ rằng họ sẽ bị Trung Cộng làm lu mờ ở cấp chiến lược, sau cuộc khủng hoảng. Nga đang vật lộn để tìm chỗ đứng trong một thế giới lưỡng cực do Hoa Kỳ và Trung Cộng thống trị. Chính vì thế mà trong một cuộc họp với báo chí ngoại giao, ông Enrico Letta, chủ tịch Viện Jacques-Delors, đã cho rằng Nga đang cố xích lại gần cả châu Âu lẫn Hoa Kỳ, thông qua một loạt cử chỉ hòa dịu, hợp tác.
Phải đui mù mới không thấy mối đe dọa của Trung Cộng
Chuyên gia Pháp về châu Á Valérie Niquet, thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược (FRS) phân tích: « Trung Cộng đã thô lỗ đến mức mà chỉ có đui mù mới không nhận thức được mối đe dọa. Và trong cùng một thời điểm, Nga đã rút về phía sau ».
Có điều là để đánh đổi với thái độ hòa dịu của mình, Vladimir Putin đã yêu cầu phương Tây dỡ bỏ các lệnh trừng phạt liên quan đến cuộc chiến ở Ukraina, điều đã bị cả Mỹ lẫn Liên Hiệp Châu Âu từ chối. Dù hai ông Donald Trump và Vladimir Putin có vẻ hợp nhau, nhưng chính quyền Mỹ vẫn ngăn chặn cố gắng bình thường hóa quan hệ giữa hai nước trong thời điểm hiện tại. Thái độ hòa dịu của điện Kremlin kể từ khi đại dịch bắt đầu không làm cho vấn đề Ukraina thay đổi gì nhiều.
Sau cùng, nếu một số nước Tây Âu, như Pháp, đang kêu gọi một mối quan hệ mới với Nga, thì các quốc gia Trung và Đông Âu lại không muốn như vậy. Đối với các nước này, Nga vẫn là mối đe dọa chính, vượt xa Trung Cộng .
Trung Cộng chưa thể là bá quyền
Dịch bệnh Covid-19 càng làm cho mối quan hệ giữa Trung Cộng và Hoa Kỳ bội phần căng thẳng. Dù có trong tay có nhiều lá chủ bài, nhưng đế chế Trung Hoa này cũng còn nhiều điểm yếu, và chưa thể sớm « xưng bá, xưng hùng » trong nay mai.
Sau nhiều năm « ẩn mình chờ thời » như lời khuyên của Đặng Tiểu Bình, Trung Cộng trong hai thập niên gần đầy dần lộ rõ tham vọng bành trướng thế lực. Tham vọng này của Bắc Kinh được làm sáng tỏ hơn trong bài trả lời phỏng vấn của tướng Kiều Lương dành cho tạp chí Bauhinia, tuần san chính thức của Trung Cộng tại Hồng Kông.
Theo ông Kiều Lương, siêu cường Hoa Kỳ đang hồi thoái trào. Nước Mỹ tuy có « công nghệ cao, đồng đô la mạnh, nhiều đạo quân » nhưng cả ba yếu tố này lại thiếu sự hỗ trợ của ngành công nghiệp sản xuất. Dịch Covid-19 là bằng chứng hiển nhiên cho khiếm khuyết này của nước Mỹ. Là quốc gia có nhiều bằng sáng chế để chế tạo máy trợ thở, nhưng Hoa Kỳ lại không có khả năng sản xuất lấy một chiếc máy nào.
Việc tổng thống Mỹ và một số lãnh đạo phương Tây hô hào tái dịch chuyển sản xuất công nghiệp về trong nước, với ông Kiều Lương cũng chỉ là một mẹo lừa. Tái dịch chuyển sản xuất chỉ dẫn đến nguy cơ làm suy yếu hơn nữa thế độc quyền của đồng đô la Mỹ. Từ những nhận định này, ông Kiều Lương cho rằng thời kỳ thoái trào của Mỹ và phương Tây đã điểm, Trung Cộng « hồi sinh » và sẽ vươn lên thành một cường quốc đi đầu trong lĩnh vực công nghệ tối tân nhất mà vẫn bảo vệ được ngành công nghiệp sản xuất.
Chỉ có điều như ghi nhận của hai nhà nghiên cứu Laurent Gayard, thuộc CERU (Trung tâm đào tạo và nghiên cứu các trường đại học) và Waldemar Brun-Theremin, giám đốc và nhà sáng lập Turgot Asset Management, trên Le Figaro sự « hồi sinh » này của Trung Cộng khiến các nước láng giềng lo sợ. Chính sách bành trướng và các tranh chấp chủ quyền lãnh thổ đẩy các nước trong khu vực lao vào một cuộc chạy đua vũ trang, ít nhiều cũng gây tốn kém cho Trung Cộng .
Dịch Covid-19 bùng nổ từ Vũ Hán, Trung Cộng làm dấy lên các lời chỉ trích về cách xử lý dịch bệnh của Trung Cộng gây thiệt hại nhân mạng và kinh tế cho nhiều nước trên thế giới. Và nhất là chiến dịch « quyền lực mềm y tế » rầm rộ của Bắc Kinh tạo ra một sự phản cảm ở Hoa Kỳ và nhiều nước phương Tây.
Ở trong nước, sản xuất đình trệ, xuất khẩu tụt giảm, khiến tăng trưởng kinh tế sụt giảm. Để cứu nguy cho nền kinh tế, Bắc Kinh giờ phải tập trung vào khuyến khích phát triển tiêu thụ nội địa thay vì chỉ ưu tiên cho các doanh nghiệp lớn để xuất khẩu như trước đây, gây thiệt hại cho người tiêu dùng trong nước. Hệ quả trong trước mắt là nguồn thu ngoại tệ có nguy cơ bị giảm và các tham vọng địa chính trị bên ngoài cũng có thể bị tác động theo, nhất là đối với dự án Con Đường Tơ Lụa Mới.
Cuối cùng hai chuyên gia này còn nhấn mạnh rằng dịch bệnh Covid-19 thúc đẩy nhanh hơn nữa một tiến trình đã diễn ra trong cuộc chiến thương mại với Mỹ. Bất kể các phân tích của tướng Kiều Lương là gì, hiện tượng tái dịch chuyển cơ cấu sản xuất sang các nước có giá nhân công thấp đang diễn ra, chí ít là tại châu Á, do chi phí sản xuất tại Trung Cộng bắt đầu tăng lên.
Điều này có nghĩa là đầu tư nước ngoài vào Trung Cộng sẽ giảm dần, trong khi Bắc Kinh rất cần đến các đầu tư nước ngoài và việc mở cửa thị trường tài chính cho các nhà đầu tư nước ngoài có tính chất quyết định để tài trợ cho việc phát triển của Trung Cộng và để vượt qua những căng thẳng xã hội nội bộ ngày càng lớn cũng như phải đối mặt với một môi trường địa chính trị thù nghịch ngày càng mạnh mẽ.
Hai chuyên gia kết luận : Trong bối cảnh này, quốc gia « kín đáo » của Đặng Tiểu Bình sẽ phải còn ẩn mình thêm một thời gian nữa để chờ thời
