SỰ CHÊNH LỆCH VỀ TỬ VONG
và cách phòng chống dịch COVID-19
ở Ý VÀ NAM HÀN
Hương Thảo dịch và biên tập
Tại Ý, hàng triệu người đã bị phong tỏa và hơn 1.000 người đã chết vì coronavirus. Ở Nam Hàn , nơi bệnh tấn công cùng lúc, chỉ vài ngàn người bị cách ly và chỉ 67 người tử vong. Khi virus bùng lên trên toàn thế giới, câu chuyện về hai vụ dịch đã minh họa một vấn đề sắp tới cho các quốc gia hiện đang vật lộn với sự bùng nổ virus, Reuters bình luận ngày 12/3.
Rất khó để kiểm tra tất cả người có tiềm năng mang virus, nên trước khi chính quyền có thể tìm ra cách để xem mức độ lây nhiễm lan rộng như thế nào, thì cách tốt nhất họ đã làm là phong tỏa. Ý lẽ ra nên cho xét nghiệm rộng rãi từ đầu, rồi dần dần mới thu hẹp trọng tâm, thì giờ đây họ đã không phải xử lý hàng trăm ngàn xét nghiệm. Nhưng họ không thể nhìn thấy những gì sắp tới và đang cố gắng kiềm chế sự di chuyển của toàn bộ đất nước với dân số 60 triệu người để ngăn chặn căn bệnh này. Ngay cả Giáo hoàng Francis, người bị cảm lạnh khi ban phước vào Chủ nhật qua internet từ bên trong Vatican, nói rằng ông cảm thấy như bị nhốt trong thư viện.
Ở Nam Hàn , cách hàng ngàn dặm từ Italy, cơ quan chức năng có một phản ứng khác đối phó với sự bùng nổ với quy mô tương tự. Họ đang xét nghiệm hàng trăm ngàn người và theo dấu vết những người có tiềm năng mang virus như thám tử, sử dụng điện thoại di động và công nghệ vệ tinh.
Cả hai quốc gia đã chứng kiến những ca bệnh đầu tiên của họ có tên COVID-19 vào cuối tháng 1. Nam Hàn kể từ đó đã báo cáo 67 trường hợp tử vong trong số gần 8.000 trường hợp được xác nhận, sau khi thử nghiệm hơn 222.000 người. Ngược lại, Ý đã có 1.016 người chết và xác định được hơn 15.000 trường hợp sau khi thực hiện hơn 73.000 xét nghiệm trên một số lượng người không xác định.
Các nhà dịch tễ học nói rằng không thể so sánh các con số trực tiếp. Nhưng một số người nói rằng các kết quả khác nhau đáng kể chỉ ra một cái nhìn sâu sắc: “Tiến hành xét nghiệm một cách chủ động trên diện rộng, kiên quyết và duy trì là một công cụ mạnh mẽ để chống lại virus.”
Jeremy Konyndyk, một thành viên chính sách cao cấp tại Trung tâm Phát triển Toàn cầu ở Washington, cho biết xét nghiệm rộng rãi có thể cho các quốc gia một bức tranh tốt hơn về mức độ bùng phát. Ông nói, khi xét nghiệm ở một quốc gia bị hạn chế, chính quyền phải có những hành động táo bạo hơn để hạn chế sự di chuyển của người dân. Ông nói “Tôi cảm thấy khó chịu với những hạn chế di chuyển kiểu khóa cứng được thực thi như ở Trung Quốc”
Các nền dân chủ của Ý và Nam Hàn là những trường hợp nghiên cứu hữu ích cho các quốc gia như Mỹ, nơi đã gặp vấn đề chậm chạp trong việc thiết lập các hệ thống xét nghiệm. Cho đến nay, đặc biệt ở Nhật Bản và Hoa Kỳ, quy mô đầy đủ của dịch vẫn chưa thể nhìn thấy. Tại Đức, thủ tướng Angela Merkel đã cảnh báo người dân của bà vào thứ Tư rằng vì 60% đến 70% dân số có khả năng bị nhiễm bệnh, lựa chọn duy nhất là ngăn chặn.
Nam Hàn , nơi có dân số nhỏ hơn một chút so với Ý với khoảng 50 triệu người, có khoảng 29.000 người tự cách ly. Chính quyền đã áp đặt lệnh đóng cửa đối với một số cơ sở và ít nhất một khu chung cư bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi dịch bệnh. Nhưng cho đến nay không có phong tỏa toàn bộ khu vực. Seoul cho biết họ đang rút ra bài học từ sự bùng phát của Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS) năm 2015 và làm việc để cung cấp càng nhiều thông tin càng tốt cho công chúng. Họ đã bắt tay vào một chương trình xét nghiệm lớn, bao gồm cả những người bị bệnh rất nhẹ, hoặc có lẽ thậm chí không có triệu chứng, nhưng có thể lây nhiễm cho người khác.
Điều này bao gồm thực thi luật cho phép cơ quan có thẩm quyền trên toàn chính phủ truy cập dữ liệu: cảnh quay camera quan sát, dữ liệu theo dõi GPS từ điện thoại và xe hơi, giao dịch thẻ tín dụng, thông tin nhập cảnh và các chi tiết cá nhân khác của những người được xác nhận mắc bệnh truyền nhiễm. Chính quyền sau đó có thể công khai một số điều này, vì vậy bất kỳ ai có thể bị phơi nhiễm đều có thể tự mình – hoặc bạn bè và thành viên gia đình của họ – được kiểm tra.
Ngoài việc giúp tìm ra người cần kiểm tra, hệ thống điều khiển dữ liệu của Nam Hàn còn giúp các bệnh viện quản lý các trường hợp của họ. Những người xét nghiệm dương tính được tự cách ly kiểm dịch và theo dõi từ xa thông qua một ứng dụng điện thoại thông minh hoặc được kiểm tra thường xuyên trong các cuộc gọi điện thoại, cho đến khi có sẵn giường bệnh viện. Khi có sẵn giường, xe cứu thương đón người lên và đưa bệnh nhân đến bệnh viện có phòng cách ly kín khí. Tất cả điều này, bao gồm cả nhập viện, là miễn phí.
Phản ứng của Nam Hàn không hoàn hảo. Trong khi hơn 209.000 người đã thử nghiệm âm tính ở đó, vẫn đang chờ xử lý kết quả trên khoảng 18.000 người khác – một lỗ hổng thông tin có nghĩa là có nhiều trường hợp hơn. Tỷ lệ các trường hợp mới được xác nhận đã giảm kể từ mức cao nhất vào giữa tháng 2, nhưng xét nghiệm lớn nhất của hệ thống vẫn có thể ở phía trước khi các nhà chức trách cố gắng theo dõi và lưu chứa các cụm mới. Nam Hàn không có đủ khẩu trang phòng hộ – họ đã bắt đầu phân phối chúng – và họ đang cố gắng thuê thêm nhân viên được đào tạo để xử lý các kiểm tra và bản đồ các ca.
Cách tiếp cận này sẽ vi phạm một số quyền riêng tư. Hệ thống của Nam Hàn là một biện pháp xâm phạm bắt buộc phụ thuộc vào sự quy phục của người dân, mà đối với nhiều người ở châu Âu và châu Mỹ, sẽ là vi phạm quyền cơ bản về riêng tư. Không giống như Trung Quốc và quốc đảo Singapore, nơi đã sử dụng các phương pháp tương tự, Nam Hàn là một nền dân chủ lớn và người dân sẽ nhanh chóng phản đối các chính sách mà họ không thích.
Choi Jaewook, giáo sư y tế dự phòng tại Đại học Nam Hàn và là quan chức cấp cao của Hiệp hội Y khoa Nam Hàn cho biết, “thông tin về bệnh nhân luôn đi kèm với các vấn đề xâm phạm quyền riêng tư”. Tiết lộ thông tin “nên được giới hạn nghiêm ngặt” đối với các di chuyển của bệnh nhân, và “không nên nói về tuổi tác, giới tính của họ hoặc ông chủ của họ.”
Kim Gang-lip, Thứ trưởng Bộ Y tế và Phúc lợi Nam Hàn Kim Gang-lip cho biết, các phản ứng truyền thống như phong tỏa các khu vực bị ảnh hưởng và cách ly bệnh nhân chỉ có thể có hiệu quả khiêm tốn và có thể gây ra vấn đề trong các xã hội mở. Theo kinh nghiệm của Nam Hàn , ông nói với các phóng viên vào thứ Hai, phong tỏa có nghĩa là mọi người tham gia ít hơn trong việc truy tìm các liên hệ mà họ có thể có. Một cách tiếp cận như vậy, theo ông nói, là hoàn toàn thiển cận, ép buộc và không linh hoạt.
Hạn chế của Ý
Ý và Nam Hàn cách xa nhau hơn 5.000 dặm, nhưng có một số điểm tương đồng khi nói đến corona virus. Cả hai quốc gia, dịch bệnh bùng phát ban đầu được tập trung ở các thành phố hoặc thị trấn nhỏ thay vì là ở một đô thị lớn – điều này có nghĩa là căn bệnh này nhanh chóng đe dọa các dịch vụ y tế địa phương. Và cả hai đều liên quan đến việc các bác sỹ quyết định bỏ qua hướng dẫn kiểm tra.Dịch bệnh ở Ý đã khởi động vào tháng trước. Một người đàn ông địa phương có triệu chứng cúm đã bị bỏ qua sau khi anh ta nói với nhân viên y tế rằng anh ta đã không đến Trung Quốc, Massimo Lombardo, giám đốc dịch vụ bệnh viện địa phương ở Lodi, cho biết. Xét nghiệm chỉ được thực hiện sau khi người đàn ông 38 tuổi này, tên được đặt là Mattia, trở lại bệnh viện. Hướng dẫn kiểm tra tại thời điểm đó cho biết không cần phải xét nghiệm những người không có liên kết với Trung Quốc hoặc những khu vực bị ảnh hưởng khác. Nhưng một bác sĩ gây mê đã quyết định phải thử nghiệm COVID-19 bằng mọi cách, Oliverardo nói. Bây giờ, một số chuyên gia ở Ý tin rằng Mattia có thể đã bị lây nhiễm từ Đức, chứ không phải Trung Quốc.
Ở Ý lúc đầu, chính quyền khu vực đã thử nghiệm rộng rãi và đếm tất cả các kết quả tích cực trong tổng số được công bố, ngay cả khi mọi người không có triệu chứng. Sau đó, vài ngày sau khi bệnh nhân được gọi là Mattia được phát hiện có COVID-19, Ý đã thay đổi chiến thuật, chỉ xét nghiệm và thông báo các trường hợp người có triệu chứng. Các nhà chức trách cho biết đây là cách sử dụng tài nguyên hiệu quả nhất: Nguy cơ lây nhiễm dường như thấp hơn từ những bệnh nhân không có triệu chứng và các xét nghiệm hạn chế giúp tạo ra kết quả đáng tin cậy nhanh hơn. Cách tiếp cận nay mang theo rủi ro: Những người không có triệu chứng vẫn có thể bị nhiễm và lây lan virus. Mặt khác, khi càng xét nghiệm nhiều hơn, số lượng lớn các xét nghiệm có thể khiến hệ thống bệnh viện bị căng thẳng, Massimo Antonelli, giám đốc chăm sóc đặc biệt tại Fondazione Policlinico Universitario Agostino Gemelli IRCCS ở Rome cho biết. Kiểm tra bao gồm các quy trình y tế phức tạp và phải theo dõi. “Vấn đề đang được tích cực tìm kiếm,” ông nói. “chỉ là các con số rất lớn”.
Ý có một hệ thống y tế nói chung hiệu quả, theo các nghiên cứu quốc tế. Hệ thống y tế của họ nhận được tài trợ dưới mức trung bình của Liên minh châu Âu nhưng có thể so sánh với Nam Hàn , ở mức 8,9% GDP so với 7,3% ở Nam Hàn , theo Tổ chức Y tế Thế giới. Tuy nhiên bây giờ, hệ thống đó đã bị mất cân bằng. Các nhân viên đang được đưa vào các phòng cấp cứu, ngày nghỉ đã bị hủy bỏ và các bác sĩ nói rằng họ đang trì hoãn các hoạt động không khẩn cấp để tập trung vào các ca chăm sóc đặc biệt.
Pier Luigi Viale, người đứng đầu phòng bệnh truyền nhiễm tại bệnh viện Sant ở Orsola-Malpighi ở Bologna, đang làm việc suốt ngày đêm – trong ba công việc. Bệnh viện của ông đang xử lý nhiều trường hợp corona virus. Các bác sĩ của ông đang đưa đến các bệnh viện và phòng khám khác trong khu vực để hỗ trợ chuyên môn và giúp đỡ trong các trường hợp. Ngoài ra, các bác sĩ của ông cũng phải đối phó với các bệnh nhân mắc các bệnh truyền nhiễm khác đang phải vật lộn để sống sót. “Nếu tình trạng kéo dài hàng tuần hoặc hàng tháng, chúng tôi sẽ cần thêm quân tiếp viện,” ông nói với Reuters.
Tuần trước, thị trưởng của Castiglione d’Adda, một thị trấn có khoảng 5.000 người ở vùng lân cận “vùng đỏ” của Lombardy, nơi đầu tiên bị phong tỏa, đã đưa ra lời kêu gọi khẩn cấp trực tuyến để được giúp đỡ. Ông cho biết thị trấn nhỏ của ông đã phải đóng cửa bệnh viện và chỉ còn một bác sĩ điều trị cho hơn 100 bệnh nhân corona virus. Ba trong số bốn bác sĩ của thị trấn đã bị bệnh hoặc tự cách ly. “Các bác sĩ và y tá đang ở giới hạn,” một y tá từ bệnh viện nơi Mattia được đưa vào, cho biết. “Nếu bạn chăm sóc những bệnh nhân đang hô hấp nhân tạo, bạn phải theo dõi họ liên tục, bạn không còn có thể chăm sóc những trường hợp mới vào.”
Các nghiên cứu cho thấy rằng mọi trường hợp dương tính với corona virus đều có thể lây nhiễm cho hai người khác, vì vậy chính quyền địa phương ở Bologna đã cảnh báo rằng các bệnh viện trong khu vực phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nếu sự lây lan vẫn tiếp diễn – không chỉ đối với bệnh nhân COVID-19 mà cả những người khác mà việc điều trị đang bị trì hoãn hoặc gián đoạn. Khi cuộc khủng hoảng lan sang miền Nam nước Ý ít thịnh vượng hơn, các vấn đề sẽ còn nghiêm trọng hơn.
Các cơ sở chăm sóc chuyên sâu phải đối mặt với áp lực mạnh mẽ nhất. Chúng yêu cầu nhân viên chuyên môn và thiết bị đắt tiền mà nơi đây chưa có để đối phó với dịch bệnh hàng loạt. Tổng cộng, Ý có khoảng 5.000 giường chăm sóc đặc biệt. Trong những tháng mùa đông, một phần trong số giường này đã đang điều trị các bệnh nhân có vấn đề về hô hấp khác. Lombardy và Veneto chỉ có hơn 1.800 giường chăm sóc đặc biệt trong các hệ thống công cộng và tư nhân, chỉ một phần trong số đó có thể được dành cho bệnh nhân COVID-19.
Chính phủ đã yêu cầu chính quyền khu vực tăng 50% số giường chăm sóc đặc biệt và tăng gấp đôi số giường cho các bệnh về đường hô hấp và truyền nhiễm, đồng thời tổ chức lại đội ngũ nhân viên để đảm bảo đủ biên chế. Khoảng 5.000 mặt nạ đã được mua cho các trạm chăm sóc đặc biệt, lô đầu tiên trong số đó sẽ đến vào thứ Sáu, thứ trưởng Bộ Kinh tế Laura Castelli cho biết. Khu vực này đã yêu cầu các viện điều dưỡng cho phép tuyển sinh viên tốt nghiệp để sớm có thêm y tá vào hệ thống. Các nhóm chuyên gia chăm sóc chuyên sâu và bác sĩ gây mê sẽ được thành lập, bao gồm cả nhân viên từ bên ngoài các khu vực bị ảnh hưởng xấu nhất.
Thêm vào gánh nặng của họ, các bệnh viện ở Ý phụ thuộc vào nhân viên y tế theo dõi các liên hệ mà những người có kết quả xét nghiệm dương tính với người khác. Một bác sĩ ở Bologna, người được yêu cầu giấu tên, cho biết ông đã dành 12 giờ để truy tìm những người đã tiếp xúc với chỉ một bệnh nhân dương tính, để đảm bảo những người cần xét nghiệm tiếp theo được tìm thấy. “Chúng tôi có thể làm điều đó nếu chỉ có vài ba trường hợp,” bác sĩ nói. “Nhưng khi con số đó nhân lên, cần có ai đó đảm nhiệm việc này. Hệ thống y tế sẽ nổ tung nếu chúng tôi tiếp tục kiểm tra mọi người một cách tích cực và sau đó phải làm tất cả điều này.”
“Công suất tối đa”
Ở Nam Hàn cũng như ở Ý, một trường hợp phát hiện sớm của COVID-19 đã được xác định khi một nhân viên y tế tuân theo trực giác của họ, thay vì các hướng dẫn chính thức, về thử nghiệm. Trường hợp đầu tiên của nước này là một phụ nữ Trung Quốc 35 tuổi, cho kết quả dương tính vào ngày 20/1. Nhưng bùng phát dịch lớn nhất được phát hiện sau khi bệnh nhân thứ 31, một phụ nữ 61 tuổi ở thành phố phía đông nam của Nam Hàn, được chẩn đoán ngày 18/2.Giống như bệnh nhân tên Mattia ở Ý, người phụ nữ này không có mối liên hệ nào với Vũ Hán, Trung Quốc nơi căn bệnh này lần đầu tiên được xác định. Và như ở Ý, các bác sĩ quyết định đề nghị xét nghiệm ngược lại các hướng dẫn vào thời điểm đó là chỉ xét nghiệm những người đã đến Trung Quốc hoặc tiếp xúc với một trường hợp nhiễm đã được xác nhận, ông Choi Jaewook, Hiệp hội Y khoa Nam Hàn , cho biết.
Bệnh nhân 31 tuổi là một thành viên của Tân Thiên Địa, một tổ chức tôn giáo đã liên quan đến 61% trường hợp ở Nam Hàn . Lây nhiễm lan ra ngoài sau đám tang của một người họ hàng của người sáng lập tổ chức tôn giáo, và tạo thành một số cụm nhỏ khác trên khắp đất nước.
Khi cụm lây nhiễm từ nhóm tôn giáo này được xác định, Nam Hàn đã mở khoảng 50 cơ sở thử nghiệm di động trên khắp đất nước. Trong các bãi đậu xe trống, nhân viên y tế mặc quần áo bảo hộ dựa vào xe ô tô để kiểm tra những người bị sốt hoặc khó thở, và nếu cần, thu thập mẫu. Quá trình này thường mất khoảng 10 phút và mọi người thường nhận được kết quả trong một văn bản nhắc nhở họ rửa tay thường xuyên và đeo khẩu trang.
Tổng cộng có 117 tổ chức ở Nam Hàn có thiết bị để tiến hành các xét nghiệm, theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Nam Hàn (KCDC). Các con số dao động hàng ngày, nhưng trung bình là 12.000 xét nghiệm mỗi ngày, và công suất tối đa là 20.000 xét nghiệm mỗi ngày. Chính phủ trả tiền cho các xét nghiệm của những người có triệu chứng, nếu được bác sĩ giới thiệu. Mặt khác, những người muốn xét nghiệm có thể trả tới 170.000 won (140 đô la), một quan chức tại một công ty tên là Seegene Inc, nơi cung cấp 80% bộ dụng cụ xét nghiệm trên đất nước, cho biết họ có thể kiểm tra 96 mẫu cùng một lúc.
Ngoài ra còn có 130 nhân viên kiểm dịch như Kim Jeong-hwan, người tập trung vào các chi tiết nhỏ để theo dõi các bệnh nhân tiềm năng. Bác sĩ y tế công cộng 28 tuổi dành toàn bộ ngày làm việc của mình để kiểm tra từ xa những người đã thử nghiệm dương tính với COVID-19, căn bệnh do virus gây ra.
Kim, người đang thực hiện nghĩa vụ quân sự, trong một đội quân nhỏ của các sĩ quan kiểm dịch, theo dõi lịch sử di chuyển của bất kỳ người mang mầm bệnh tiềm tàng nào bằng điện thoại, ứng dụng hoặc tín hiệu được gửi từ điện thoại di động hoặc hộp đen trong ô tô. Mục tiêu của họ: Theo dõi tất cả các liên hệ mà mọi người có thể đã có, vì vậy họ cũng có thể được kiểm tra. “Tôi chưa thấy bất cứ ai nói dối. Tuy nhiên, rất nhiều người thường không nhớ chính xác những gì họ đã làm,” Kim nói.
Hiểu rõ quyết tâm của họ, các nhân viên kiểm dịch nói với Reuters rằng họ đã tìm thấy năm trường hợp sau khi một công nhân ở một thị trấn nhỏ bị nhiễm virus và đi làm trong một quán karaoke, một quán bar nơi mỗi chiếc máy cho phép mọi người hát một vài bài hát để kiếm được một đô la. Lúc đầu, người phụ nữ đang có triệu chứng không nói với cảnh sát nơi cô làm việc, các quan chức địa phương nói với Reuters. Nhưng họ đã giải được bài toán sau khi đặt câu hỏi cho những người quen của cô và có được vị trí GPS trên thiết bị di động của cô.
“Bây giờ, các sĩ quan kiểm dịch có quyền lực và thẩm quyền tối đa,” Kim Jun-geun, một quan chức tại huyện Changnyeong, người thu thập thông tin từ các nhân viên kiểm dịch, cho biết. Chính phủ Nam Hàn cũng sử dụng dữ liệu vị trí để tùy chỉnh các tin nhắn hàng loạt được gửi đến điện thoại di động, thông báo cho mọi cư dân khi nào và nơi một trường hợp gần đó được xác nhận.
Lee Hee-young, một chuyên gia y tế dự phòng, cũng đang điều hành nhóm phản ứng corona virus ở tỉnh Gang Gyeonggi, cho biết Nam Hàn đã học được một số kinh nghiệm sau dịch MERS, tăng cơ sở hạ tầng để đối phó với các bệnh truyền nhiễm. Nhưng bà nói chỉ có 30% những thay đổi mà đất nước cần được đáp ứng. Ví dụ, bà nói, việc duy trì một lực lượng lao động được đào tạo và cơ sở hạ tầng hiện đại tại các bệnh viện nhỏ hơn là không dễ dàng. “Cho đến khi chúng tôi khắc phục được nó, thì những vụ bùng phát như thế này có thể tiếp tục nổ tung ở bất cứ đâu.”, Lee nói
Theo Reuters
Hương Thảo dịch và biên tập
