DÂN CHỦ THOÁI TRÀO
Giới chính luận trong thời gian gần đây đã bàn nhiều về “hiện tượng” dân chủ suy thoái đến mức nguy hiểm ở Mỹ. Và ý kiến của nhiều người khi tìm hiểu hay nhận định về nguyên nhân chú mục về sự suy yếu của truyền thông trong sự tìm kiếm và bảo vệ chân lý. Trong cuộc chiến phá hoại dân chủ này nổi lên “người hùng” NPD Donald Trump!
Dân chủ hàm xúc một ý nghĩa rộng lớn khi ta nói về những giá trị dân chủ, chính trị dân chủ, cơ chế, định chế dân chủ, pháp luật dân chủ, quyền dân chủ... Nhưng thông thường, khi nói đến những giá trị hay nguyên tắc dân chủ, ta nói về một chính phủ dân cử (một chính phủ của dân, do dân, vì dân – do đó ngưòi dân vừa có quyền vừa có nghĩa vụ đi bầu); một cơ chế tam quyền phân lập (lập pháp, hành pháp, tư pháp) có khả năng kiểm soát qua lại (checks and balance) để tránh sự lạm dụng; một hệ thống nhà nước pháp trị (rule of law) để tránh sự độc tài hay lạm quyền; sự bình đẳng của con người trong xã hội (equality) và trước pháp luật; quyền tự do cá nhân về phát biểu, hội họp...
Và cũng đương nhiên, khi nói về dân chủ đặc biệt ở Mỹ, chúng ta cũng phải nói đến vai trò và trách nhiệm của truyền thông chính lưu (truyền hình, báo chí...) trong việc cung cấp những thông tin, phản ảnh những đường lối chính sách của chính phủ (bao gồm cả ba ngành) cùng nhận định, tranh luận, phê phán... những đường lối chính sách đó. Không có vai trò tích cực đó, người dân sẽ bị “mù” (chẳng hiểu nhà nước đang làm gì, nhằm mục đích gì), bị “điếc” (không nghe được gì), và bị “câm” (không nói lên được ý kiến của mình). Chỉ có báo chí tự do mới có đối lập thực sự - vốn là nền tảng của một nền dân chủ pháp trị.
Nước Mỹ vẫn tự hào có một nền dân chủ hàng đầu trên thế giới. Ngọn đuốc sáng về dân chủ cho toàn cầu. Và đó cũng là một trong những lý do Mỹ vẫn được xem là nước lãnh đạo Thế giới Tự do trong chiến tranh lạnh chống cộng sản quốc tế kéo dài hơn 40 năm - nếu không nói chống độc tài, phát xít trong hai thế chiến đệ nhất và đệ nhị. Nước Mỹ trẻ trung này vẫn có một hiến pháp dân chủ lâu đời nhất thế giới (có lẽ vì vậy mà người ta không muốn tu sửa, như gìn giữ một món đồ cổ?) nhấn mạnh ở tính dân cử của chính quyền và dân quyền của công dân. Dân chủ của Mỹ cũng có ý thức cảnh giác cao độ về sự lạm dụng của quyền lực, của thế đa số. Bởi thế cơ chế chính trị liên bang và tiểu bang khá phức tạp (chẳng thế thì đã chẳng có Nội Chiến 1861), và chính trị của Mỹ cũng phức tạp theo đó. Ví dụ như Đảng Dân Chủ nhân danh “của dân, do dân, vi dân” nên chủ trương tăng cường khả năng (ngân sách) chính phủ lo cho dân bằng cách đòi hỏi giới lợi tức cao phải đóng góp thêm, trong khi đảng Cộng Hòa vốn chủ trương “kềm chế chính quyền” để chống sự lạm dụng dân quyền cho nên chống việc tăng thuế nhắm vào lớp trên, đồng thời tìm cách bó tay chính phủ chi cho lớp dưới bằng quyền chuẩn chi ngân sách...
Nói về sự suy đồi dân chủ, điều này thực ra đang diễn ra nơi nơi từ lâu nay. Những mong đợi lạc quan một thời thế kỷ 21 sẽ mở ra một chương mới cho dân chủ toàn cầu nay đã trở thành thất vọng chán ngán. Sự cáo chung của chiến tranh lạnh đã mở ra một chương mới, như mở nắp hộp Pandora, bao nhiêu thế lực ma quỉ nổi lên. Nga, Tàu và cả Hồi giáo đều muốn giành quyền viết lại trật tự thế giới mới, trong khi Mỹ cứ loay hoay không xác định được lối đi: duy trì trật tự cũ hay xây dựng trật tự mới? Cựu Tổng thống Donald Trump là một sản phẩm rất thích hợp của thời thế nhiễu nhương. Nhiều nhà phân tích chính trị đã chỉ ra rằng Trump muốn đi vào lịch sử như một người lãnh đạo độc tài đầu tiên của nước Mỹ - tương ứng và tương xứng với Vladimir Putin của Nga, Tập Cận Bình của Tàu, cho dù ông ta đương nhiên chẳng hề đọc “Tam Quốc Chí” để hiểu rằng Ngụy, Ngô, Thục cuối cùng cũng rã đám. Cứ xem cách ông hành động và lôi kéo khối quần chúng cử tri da trắng thượng đẳng đi theo ông trong bốn năm 2017-2020 thì chúng ta có thể thấy rõ điều này.
Sự vô hiệu của nền dân chủ Mỹ trong việc xây dựng một chế độ chính trị lành mạnh, tạo được sự đoàn kết, hợp tác của toàn dân để giải quyết những vấn đề của đất nước - ngắn hạn cũng như lâu dài – đã nổi bật khi tình hình tệ hại đến mức không thể xấu hơn được dưới thời Trump: biên giới Mỹ Mễ dài cả 3.200 cây số, Trump wall chỉ xây được vài chục kilômét làm kiểng trong khi hàng ngàn trẻ em bị mất cha mất mẹ; chủng tộc ngày càng phân hóa bởi vì chủ nghĩa Ku-Klux-Klan đang sống dậy trong hàng ngũ những người da trắng “rác rưởi” (white trash), đến mức nay người da vàng có lý do để sợ bị nhầm là người Hoa khi ra đường; bạo lực súng đạn và nạn xả súng vào đám đông (mass shootings) là “chuyện thường ngày ở huyện”, cùng với sự bạo hành của cảnh sát da trắng thường nhắm vào người da đen; và Trump là tổng thống Cộng Hòa đầu tiên chưa hề nói chuyện với lãnh đạo đảng Dân Chủ và tạo ra tình trạng cắt chiếu giữa hai chính đảng... Sự lạm quyền, lạm dụng dân chủ của Trump thể hiện rõ qua cách ông để cho Putin lấn át Mỹ trên trường quốc tế và xóa bỏ trật tự quốc tế mà Mỹ đã bao đời xây dựng. Ông cũng là tổng thống đầu tiên chỉ trong một nhiệm kỳ chịu ba lần luận tội truất bãi của Quốc Hội. Sự bao che, dung túng tội phạm của đảng Công Hòa tại lưỡng viện đã nói rõ dân chủ của Mỹ què quặt thế nào!
Thực ra, khi một người như Trump nhất quyết ém nhẹm hồ sơ thuế của mình được bầu làm tổng thống mặc dù ông ta thua bà Clinton rõ ràng ở số phiếu phổ thông, giới thức giả hẳn phải ưu tư, lo lắng cho dân chủ Mỹ! Cử tri Mỹ đang có vấn đề gì? Cơ chế chính trị của Mỹ hỏng đến mức nào? Ông cũng là tổng thống độc nhất vô nhị của nước Mỹ khi gọi thẳng mặt báo giới là “kẻ thù của nhân dân” (enemy of the people), biện minh cho việc ông từ nhỏ đến lớn không hề đọc báo. Ông vẫn xem báo giới chính lưu là kẻ thù của ông, bởi vì chuyện đương nhiên không tờ báo nào để yên cho ông nói dối, nói phét, lừa phỉnh, khích động người dân liên tục, với lý luận đơn giản, quái đản một cách nguy hiểm: nói dối mãi, người ta rồi cũng tin, hay cũng chấp nhận. Để truyền đạt với quần chúng da trắng thượng đẳng theo ông, ông tweet mỗi sáng sớm thay cho đánh răng, súc miệng. Sau này ông bị Facebook, Twitter, cấm cửa với hai lý do: bịa đặt và nguy hiểm. Đó chính là mối hận ngàn thu của ông.
Trước bầu cử năm 2020, John Bolton, cựu cố vấn an ninh quốc gia của Trump, đã cảnh báo: Nếu dân Mỹ tiếp tục bỏ phiếu cho Trump, đất nước này chỉ có chết. Hoàng thiên hữu nhãn, đại dịch COVID-19 đã lật đổ một người bao giờ cũng tự nhận là “Thiên tử” (God’s son). Và bởi vì là con trời, cho nên ông tin rằng chẳng ai làm gì ông được, và ngược lại, ông muốn làm gì, nói gì cũng được, vì đó là ý trời. Và vì những gì ông làm là ý trời, cho nên người dân cũng phải thuận theo, trở thành ý dân. Cách lý luận đó đương nhiên là quái đản và ngày càng nguy hiểm, bởi vì nó có tính “thuyết phục” ở quần chúng da trắng thượng đẳng ngày nay. Đó chính là chuyện thời thế cho nên câu chuyện chưa ngừng ở đó. Chưa ngừng ở ngày 3-11-1020. Dân chủ Mỹ không tái hoạt dễ dàng như Bolton tưởng. Hay như nhiều người tưởng.
Ngay từ đầu Trump cứ cho rằng mình đã tái đắc cử, kết quả có khác đi chỉ là vì “bầu cử gian lận”, cho nên gần cả 10 tháng sau ông ta vẫn không chịu nhận mình đã thất cử. Ngay cả trong bầu cử năm 2016 mà ông thắng cử, ông cũng cho rằng có bầu cử gian lận, nếu không thì ông đã không thua 3 triệu phiếu phố thông. Từ lâu, người ta đã nói ông ta có “bệnh” – bệnh nặng không chữa được. Bệnh NPD (Narcissistic Personality Disorder) tức cứ cho mình hơn người và mọi người phải phủ phục trước mình như thần dân trước “thiên tử”. Tính ông ta là thế: Trên đầu chẳng có ai (bởi thế đã tìm cách hất Obama xuống bằng mọi giá), dưới thì ông ta xem như cỏ rác, ai làm ông không vừa lòng một tí là “You’re fired!” Người ta nói để chữa bệnh “Rối loạn Nhân cách Tự tôn Tự kỷ”, bệnh nhân phải biết im lặng tập nghe (speech therapy), nhưng hơn 70 năm qua, Trump chỉ quen nói chứ không biết nghe! Vì cái bệnh này, nói tóm tắt, là bệnh khùng. Giới chuyên môn đã nhiều lần đề nghị phải tìm cách trị liệu kịp thời cho ông, không chỉ vì ông mà chủ yếu vì sự an toàn của đất nước. Nhưng thời nay, nói ai nghe?
Trong cả hai tháng 11 và 12 năm ngoái, Tổng thống Trump chỉ có mỗi một việc: tìm cách tạo áp lực để thay đổi kết quả bầu cử. Cụ thể ông nhắm vào Georgia là một tiểu bang Cộng Hòa mà ông nghĩ rằng ông không thể thua được. Trump muốn từ “kinh nghiệm thành công” của Georgia, việc tái kiểm phiếu sẽ được thực hiện ở vài tiểu bang khác nữa, như Arizona, Michigan, Wisconsin, New Hampshire... để ông ta thu ngắn cách biệt 7 triệu phiếu với Biden và tìm cách thắng cử tri đoàn như năm 2016. Nhưng dù cho Trump tạo súc ép đến thế mấy, chỉ xin kiếm giùm ông 13.000 phiếu, thống đốc và bộ trưởng bang vụ của Georgia khẳng định “chẳng kiếm đâu ra”, “không có sai lầm trong kiểm phiếu”. Bộ trưởng Tư pháp của Trump, William Barr, cũng xác nhận không có vấn đề gì trong kiểm phiếu, và từ chức một ngày trưóc Lễ Giáng Sinh để phủi tay với Trump. Tức thì, Trump lại tạo sức ép lên lãnh đạo mới của Bộ Tư pháp, yêu cầu ông quyền bộ trưởng hay thứ trưởng tuyên bố “có bầu cử gian lận”, sau đó mọi việc cứ để Trump và một số dân biểu gia nô lo hết. Sau khi tìm mọi cách phá kết quả bầu cử mà không làm được gì, Trump chỉ còn kỳ hạn chót, là ngày 6-1, lưỡng viện Quốc Hội sẽ họp để nghe chính Phó Tổng thống (Mike Pence) xác nhận kết quả bầu cử. Bởi vậy mới có chuyện Trump ra đứng trước hàng rào Tòa Bạch Ốc “có hẹn nên gặp” hàng ngàn người cuồng Trump đến từ khắp nơi trên nước Mỹ để nghe Trump xúi giục họ tiến đến tòa nhà Quốc Hội (Capitol Hill) gây ra biến cố bạo loạn ngày 6-1 để hủy bỏ cuộc kiểm phiếu này.
Biến cố này là không tiền khoáng hậu trong lịch sử Mỹ. Cuộc họp ngày hôm đó tại Quốc Hội để tổng kết số phiếu và xác nhận kết quả bầu cử (phiếu phổ thông và phiếu cử tri đoàn) là một sự kiện dân chủ tiêu biểu của chính trị Mỹ. Trong khi đó, cuộc bạo loạn mà Trump ngầm tổ chức, đạo diễn, thúc giục... chính là hành động khủng bố, phá hoại dân chủ lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ. Trump muốn với sự tràn ngập của bạo loạn trong Capitol Hill, người ta phải “ngưng đếm phiếu” và “xóa bài làm lại”. Ông ta còn muốn đám bạo loạn này trị tội một số phần tử thuộc cả hai đảng đã không đi theo ông ta. Ông ta bất kể sẽ có những người đương nhiên có thể bị đánh đập, có thể phải chết khi đám bạo loạn này tìm ra những nhà dân cử đang họp trong đó. May mà chúng chẳng tìm ra ai!
Bởi vậy, giới quan sát, bình luận chính lưu hầu như nhất trí trong nhận định về Donald Trump. Jamelle Bouie, một ký mục gia quen thuộc trên tờ The New York Times, trong bài xã luận đầu tháng tám, đã “cảnh báo”: “Trump quái đản và nguy hiểm” (Yes, Trump is ridiculous. He’s also dangerous). Chữ “ridiculous” cũng có thể hiểu là dị hợm, điên rồ, kỳ cục... Nói chung, ông ta ngu xuẩn một cách đáng sợ. Chuyện quái đản gì cũng có thể nghĩ ra và nghĩ là làm, không cần đắn đo, suy tính hơn thiệt, làm có thể thành công hay không, làm có hợp pháp hay không, hậu quả có thể có là sao...
Như chúng ta càng ngày càng rõ, Trump thực sự âm mưu cuộc bạo loạn 6-1 sẽ ngưng tiến trình dân chủ bao đời này, là công bố kết quả bầu cử tổng thống. Sau đó, Trump còn tưởng có thể vận động, thúc ép các tướng lãnh đạo quân đội ban hành thiết quân luật (bắn bỏ người xuống đường), rồi tổ chức bầu cử lại. Mỹ là một nước có truyền thống dân chủ lâu đời, nhưng Trump cứ mơ tưởng những chuyện lạc hậu, bạo chúa, độc tài... Bởi vậy mới có tiến trình luận tội, truất bãi Trump hồi tháng giêng tại Hạ Viện, và nay Hạ Viện cũng đang tiến hành điều tra về cuộc bạo loạn này sau khi hơn 500 người đã bị bắt. Thế nhưng Trump vẫn nói cuộc điều tra này nhằm triệt hạ uy tín của ông ta, vì những người tham gia rất ôn hòa và hòa nhã! (peaceful and loving).
Điều lạ lùng khiến chúng ta có lý do chính đáng lo ngại cho nền dân chủ Mỹ không phải chỉ là Trump – ông ta dù sao cũng chỉ là một cá nhân. Trừ phi ông ta là Hitler, là người từng dược ông ca tụng. Mối đe dọa lớn nhất cho nền dân chủ Mỹ chính là đảng Cộng Hòa, cho dù không phải 100% người Cộng Hòa đều bịt mắt bưng tai trước sự thật là Donald Trump âm mưu đảo chánh. Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ chỉ có hai đảng, và chỉ một trong hai đảng đi vào con đường bất chính, bất lương, không thấy được lẽ phải, không ý thức được những giá trị, nguyên tắc đạo đức chính trị căn bản phải bảo vệ, thì dân chủ nước Mỹ cũng bị dồn đến bờ vực. Dân chủ Mỹ mong manh chính là ở chỗ đó! Trước bao nhiêu chuyện hiển nhiên của Trump chà đạp dân chủ như những quan hệ với Nga, với Ukraine, với Trung Quốc... có tính phản dân hại nước (treasonous), đảng Cộng Hòa đã nhắm mắt làm ngơ. Trong vụ bạo loạn ngày 6-1, nạn nhân không chỉ là nền dân chủ Mỹ. Những nhà dân cử cả hai đảng đã may mắn thoát khỏi nhờ khéo trốn, nhưng nay phần lớn người Cộng Hòa vẫn không đủ can đảm để nhìn nhận và lên án. Tất cả chẳng qua chỉ là vì lá phiếu của cử tri theo Trump trong bầu cử 2022 và 2024. Bởi thế mà những nhà dân cử Cộng Hòa vẫn phải tung hô “hoàng thượng vạn vạn tuế” không ngượng miệng. Và bởi thế, suy cho cùng, chúng ta cũng phải đủ can đảm nói rằng mối đe dọa then chốt, chủ lực cho dân chủ Mỹ chính là khối cử tri cả 70 triệu người bỏ phiếu cho Trump ngày 3-11 năm ngoái!!!
Đó chính là những lý do thực sự khiến Trump “đếch sợ” (ngôn ngữ của Trump) bao cuộc điều tra về vụ bạo loạn. Thậm chí đối với lệnh của Bộ Tư Pháp của Joe Biden buộc cơ quan thuế IRS chuyển hồ sơ thuế của ông ta cho Hạ Viện đang điều tra ông ta, Trump đã kiện Bộ Tư Pháp để chống lại lệnh này mà Trump cho rằng do thù ghét chính trị. Thậm chí cuộc điều tra nhắm vào việc làm ăn gian dối “trốn sưu lâu thuế” cua Trump Organization. Như chúng ta có thể đoán, tất cả mọi vụ đều có thể đưa lên Tối cao Pháp viện, nơi có 6/9 thẩm phán gốc Cộng Hòa, và 3/6 người này do chính Trump cài vào. Vả lại, ông thiếu gì tiền để mướn luật sư kiện tụng. Bao nhiêu tiền của cử tri cuồng Trump ủng hộ, ông đều có cách bỏ vào túi riêng dành cho “quỹ pháp lý của Trump” (khoang 100 triệu đô-la).
Sự thực chính là ở chỗ Trump vẫn tập họp một đám quần chúng điên rồ không đeo mạng để nói chuyện “bầu cử gian lận” và nói xấu ông Biden (“người dân không tin Biden cho nên không chích ngừa, không đeo mạng, không đi làm...”). Thậm chí một vài người như ông chủ “My Pillow” hay các luật sư của Trump như Rudy Giuliani hay Sidney Powell nói rằng Biden sẽ bàn giao quyền lực cho Trump vào ngày 13-8 tới đây. Một người từng là bác sĩ của Bush, Obama, Trump tại Nhà Trắng, nay được bầu vào Hạ Viện, cũng đòi “chẩn đoán tinh thần và năng lực của Biden”. Thậm chí Trump vẫn tìm cách phá chính quyền Biden đương nhiệm trong chuyện di dân, chống COVID bằng cách ngầm xúi giục dân chúng không chích ngừa, không mang khẩu trang, không đi làm để cho Biden phải cấp dưỡng đến ngoài mức chịu đựng của ngân sách... Trong khi đó, các tiểu bang đỏ bất kể nạn dịch COVID đang tràn lan, đang dồn sức vào tu chính luật bầu cử để loại trừ thành phần cử tri “bất hảo” - người “da màu” mà người da trắng chưa hề thực sự nhìn nhận về quyền sống và quyền bình đẳng của họ - trong việc bỏ phiếu.
Điều rõ rệt nhất là đảng Cộng Hòa nay đã chính thức nhìn nhận Trump là lãnh đạo đảng, là điều lâu nay chưa có nhân vật Cộng Hoa nao được vinh dự đó. Những người đang ra tranh cử Haạ Vuiên hay Thượng viên năm 2022 và 2024 đều đang chary chọt xin Trump ban phước. Và Trump còn đó thì chẳng ai trong đảng dám nói chuyện ra tranh cử tổng thống ba năm tới.
Câu chuyện chưa ngừng ở ngày 3-11. Câu chuyện cũng chưa ngừng ở ngày 6-1. Bao giờ câu chuyện chấm dứt thật khó nói vì Trump còn đó, đảng Cộng Hòa còn đó, bầu cử năm 2022 trước mắt, bầu cử năm 2024 chẳng phải là xa xôi... Trong khi cuộc sống của một đất nước vẫn có tính hữu hạn mà một ngày nào đó chúng ta sẽ phải cảm nhận. Và nếu cứ mãi nội chiến, dân chủ chẳng những sẽ suy sụp mà đất nước cũng không có cách nào vươn lên...
