THỦ ĐOẠN TUYÊN TRUYỀN CỦA NGA
& TRUYỀN THÔNG XÃ HỘI THỜI NAY
Trong thập niên 2010s và mãi cho đến nay, thủ đoạn tuyên truyền của Nga - không những xảy ra tại Mỹ mà còn khắp nơi trên thế giới - tận dụng một loại công cụ cực kỳ hữu hiệu: nền tảng truyền-thông-xã-hội/social-mediaplatforms. Đây là chỗ hàng tỷ người dùng để liên kết với nhau, thu thập tin tức và hiểu biết những gì xảy ra trong đời sống. Những công ty như: Facebook, Twitter,Instagram, Tiktok và Reddit thu thập cả khối dữ liệu xuất phát từ mỗi một tươngtác (interaction) xảy ra.
Tương tác được thiết trí rất khôn ngoan. Nút “Like,” được biểu tượng với “ngón tay cái đưa lên/thumbs up,” được Facebook thiết lập vào năm 2009 đã giúp người dùng trao đổi rất dễ dàng với nhau để cập nhật, nhận định và khen ngợi, đăng hình và videos, nối kết các đường nối (links) để “chia sẻ (share)” với những người khác. Chỉ một cái click của một người dùng, tin tức trong bài đăng (post) sẽ được phát tán rộng rãi. Năm 2016, Facebook mở rộng nút “Like” thành “Phản ứng (Reactions)” để lôi kéo thêm nữa, trong đó có “Love,” “Haha,” “Wow,” “Sad,” hoặc “Angry.” Và khi đại dịch Covid-19 bùng phát thì thêm nút “Care.”
Facebook và Twitter kết hợp hàng trăm triệu người dùng để lan truyền tin tức. Thống kê cho thấy những con số chóng mặt! Thí dụ vào năm 2012, hơn 100 triệu người dùng, đăng hơn 340 triệu tweets một ngày và Twitter có khoảng trung bình 1.6 tỷ lượt truy vấn tìm kiếm (search queries) mỗi ngày. Ngày nay, những con số vừa nêu có thể tăng gấp cả chục lần hơn.
Trong cuộc bầu cử năm 2016 tại Mỹ, các quảng cáo tuyên truyền chính trị nhắm vào những nhóm cụ thể, rất sôi động đến nổi dường như là bình thường. Facebook cung cấp một nền tảng nhắm-mục-tiêu (targeting) và phân tích tinh vi nhất. ProPublica ghi nhận rằng hệ thống của họ giúp cho những quảng cáo chiêu dụ được đến trực tiếp gần 2,300 người vốn đã bày tỏ rằng họ quan tâm đến những chủ đề như “Jew hater,” “How to burn Jews,” hay “History of ‘why Jews ruin the world.”
Hiện tượng số lượng người dùng của các nền tảng truyền-thông-xã-hội chỉ có càng ngày càng gia tăng bởi lẽ tự nhiên là hầu chắc ai cũng bị rơi vào tình trạng lẻ loi sẵn có nằm sâu trong tâm lý mỗi người - bất chấp có gia đình, bạn hữu nhiều ít thế nào. Tôi gọi đó là “nỗi tự-cô-đơn tự nhiên/natural self-isolation.” Rủi thay, nhu cầu giải tỏa nỗi buồn này bị lạm dụng từ bên ngoài lẫn ngay chính bản than mỗi người mà riêng trong lãnh vực chính trị xã hội, hầu chắc nó thể hiện một cách tồi tệ.
Và bất chấp sự kiện truyền-thông-xã-hội đã trở thành một trong những diễn đàn công cộng quan trọng nhất của chúng ta để trao đổi với nhau, một số nền tảng quan trọng nhất nằm trong vòng kiểm soát của một nhóm cá nhân rất nhỏ. Mark Zuckerberg chiếm 58% quyền bỏ phiếu của Meta, tức là công ty mẹ của Facebook và Instagram, khiến cho ông ta có độc quyền hành xử hai nền tảng xã hội lớn nhất. Và vào ngày April 25, 2022, hội đồng quản trị Twitter đã chấp thuận đề nghị mua đứt $44 tỷ của Elon Musk mà nếu diễn biến trót lọt thì Twitter sẽ do một cá nhân duy nhất điều khiển. Một hình thức độc quyền đáng lo ngại.
Vào năm 2016, Donald Trump phá vỡ tập quán vận động tranh cử bằng cách dùng Twitter và đặt biệt danh xấu xa cho đối thủ nhưng lại ghi sâu vào và gây thích thú trong tâm não đại chúng. Với giới hạn số chữ trong một tweet, Donald Trump đã có thể dẫm nát và bất chấp sự thật đúng sai, không cần nói trước sau như một, không cần nhất quán mà cần thiết thì tráo trở nhanh như chong chóng. Đồng thời, tweets của Donald Trump được lan truyền trên nhiều kênh truyền thông một cách cấp kỳ, liên tục và lặp đi lặp lại với khối lượng cực lớn. Tất cả đặc điểm vừa nêu đúng đến nổi không sai một ly nào nếu so với những nét then chốt của thủ đoạn tuyên truyền: the firehose of falsehood của Nga. Khi cháy nhà, lính chữa lửa dùng vòi xịt nước xối xả vào căn nhà bị cháy. Tương tự, người ta cũng phun tin dối trá tràn ngập, phủ đầu đại chúng; đó là lý do tôi dịch thủ đoạn vô cùng hữu hiệu đó là thủ đoạn phun tin dối trá phủ đầu. Lửa tắt, đại chúng cả tin, Donald Trump đắc cử tổng thống năm 2016. Donald Trump cùng nhóm vận động bầu cử là những người đầu tiên biết tận dụng thủ đoạn tuyên truyền này. Về phía Đảng Dân Chủ thì bị ngạc nhiên do bất cẩn, không chú ý, không khai thác truyền-thông-xã-hội đồng thời lại chia rẽ nội bộ nên không lôi cuốn được đại chúng. Và Đảng Dân Chủ đã trả một giá đắt trong cuộc bầu cử năm 2016.
Dối trá và ngu dốt của Donald Trump cũng có thể nhìn thấy qua vô số thí dụ trong hai năm đại dịch Covid-19 với hàng loạt tuyên bố láo lếu, với cả núi tin tức sai lạc về thuốc chích ngừa, và đưa đến chết người một cách quái gở chưa từng có trong lịch sử - chưa nói đến những cuộc biểu tình chống lại những biện pháp y tế để kiềm chế đại dịch, hành hung trên máy bay vì vấn đề khẩu trang, v.v. Có lẽ đến nay, đại đa số dân Mỹ đã rơi vào tâm trạng “kiệt sức” không còn quan tâm đến Covid-19 nữa (Tổ chức More in Common gọi là “khối đa số kiệt sức/exhausted majority.”) Nhìn chung, những diễn biến Covid tại Mỹ quả thực gây sửng sốt cho toàn thế giới!
Bác sĩ Deborah Birx trong phỏng vấn dành riêng cho ABC News được đăng tải vào ngày 25-4-2022 như sau:
“Điều phối viên ứng phó với coronavirus cho lực lượng đặc nhiệm COVID của Tổng Thống Donald Trump, Bác sĩ Deborah Birx, nói với ABC News trong một phỏng vấn dành riêng rằng bà đã bị “tê liệt” khi Trump nêu ra khả năng chích thuốc tẩy vào con người để điều trị con siêu vi khuẩn - và tiết lộ bà đã nghĩ như thế nào về việc dữ liệu để giữ cho các sân chơi của Thành Phố New York được mở cửa đã khiến tổng thống làm bước nhảy bất cẩn đó.” [1]
Hiện tượng bất chấp sự thật, bốc đồng và tất nhiên zero hiểu biết chuyên môn y tế của Donald Trump đã dẫn đến tử vong cho hàng trăm ngàn người Mỹ. Dưới đây là một thí dụ tiêu biểu:
Ngày 24/4 /2022 báo NPR.org đăng một ký sự dài nói về trường hợp bà Stephanie,75 tuổi, chết vì bệnh Covid-19 vào tháng 12-2021. “Nhưng con bà, Laurie, nói rằng không chỉ Covid đã giết chết mẹ cô. Trong những năm dẫn đến tử vong, bà Stephanie đã bị lôi cuốn vào các thuyết âm mưu. Lòng tin vào những tư tưởng kỳ quái đó làm bà tránh chích ngừa và khiến bà trì hoãn, ngay cả bác bỏ một số biện pháp điều trị có hiệu quả nhất sau khi mắc bệnh. Laurie nói: “Tôi không tin là bà phải chết. Tôi đổ lỗi cho thông tin sai lạc.” [2]
Tin sai lạc, thuyết âm mưu kỳ quái như thế nào?
“Khi thuốc chích ngừa Covid được ban hành, Stephanie tuyệt đối từ chối chích ngừa bởi vì bà nghĩ một cách sai lầm là những mũi thuốc chích ngừa có chứa microchips cực nhỏ. Ngoài ra, bà bắt đầu tránh gặp các con gái của bà, tức là những người đã chích ngừa, bởi vì bà tin vào tin tức sai lạc cho rằng thuốc chích ngừa đang được dùng để lan truyền Covid bằng cách nào đó.” [3]
“Ngay cả sau khi nhập viện, bà đã bác bỏ một số biện pháp điều trị Covid có hiệu quả. Một loại thuốc, tên là remdesivir, đã được chứng minh làm giảm mức nghiêm trọng của Covid, nhưng bà Stephanie tin vào các thuyết âm mưu cho rằng loại thuốc này thực sự được dùng để giết bệnh nhân Covid. Stephanie cũng bác bỏ biện pháp điều trị khác được chứng minh rất hiệu quả đối với bệnh nhân mắc Covid: monoclonal antibodies. Laurie nhớ lại một bác sĩ phản ứng như thế nào khi biết Stephanie bác bỏ thuốc: Ông nói, “Tại sao bà không chịu nhậnbất cứ biện pháp điều trị nào, Stephanie?” Bà cố hết tàn lực và thét lại với bácsĩ, ‘BỞI VÌ THUỐC SẼ GIẾT TÔI!’” [4]
“Nhưng cô (Laurie) vẫn nghĩ về những người tạo ra những video hoang tưởng mà mẹ cô xem ngày này qua ngày khác. Cô hiểu rằng có điều gì đó bên trong mẹ đã lôi kéo mẹ đến những tiếng nói đó, nhưng Laurie vẫn xem Stephanie chủ yếu là nạn nhân của những kẻ lừa đảo và tìm-kiếm-chú-ý đã làm ra video nhiều giờ về tin dối trá mỗi ngày để chụp giựt tiền, lượt thích/likesvà chia sẻ/shares.
Cô nói, “Bất cứ ai làm ra tất cả nội dung này, ở chừng mực nào đó, đang tiến hành một cuộc chiến tranh - ngay ở đây, tại Mỹ - bên trong mỗi một gia đình. Tôi nghĩ người ta cần phải cảnh giác điều đó.” [5]
Vào năm 2020, truyền-thông-xã-hội nghiễm nhiên là một cơ chế quan trọng để lan truyền những tuyên bố sai trái và gây-lầm-lạc về cuộc bầu cử cũng như để huy động các nhóm tham gia vào cuộc nổi loạn ngày January 6 tại Điện Capitol. Chúng ta đã nhìn thấy tin tức sai lạc về Covid-19 được lan truyền rộng rãi và vô cùng tai hại trên mạng trong thời kỳ đại dịch. Và ngày nay, các nền tảng truyền-thông-xã-hội đang thất bại trong việc loại bỏ những tuyên truyền của Nga về cuộc xâm lăng Ukraine mà họ đã hứa sẽ cấm. Thực chất của truyền-thông-xã-hội chính là một đường-ống-dẫn tối quan trọng cho việc lan truyền tin tức sai lạc về tất cả vấn đề mà xã hội quan tâm. Chúng ta không biết cuộc khủng hoảng tiếp theo sẽ như thế nào, nhưng chúng ta biết rằng những tuyên bố sai sự thật sẽ tiếp tục lan truyền trên các nền tảng này.
Kỹ thuật tuyên truyền lặp đi, nhắc lại thực ra đã được áp dụng từ thời Adolf Hitler (1889-1945) nhưng lúc bấy giờ chưa có internet và truyền-thông-xã-hội.Ngày nay là một bức tranh khác hẳn tuy vẫn sử dụng cùng một nguyên tắc: dối trávới đại chúng và nếu cần thì cứ tha hồ tráo trở như Donald Trump thường làm mà không sợ bị nhớ (dù rằng mọi lời tuyên bố đều được lưu trữ chính xác đến từng phút từng giây và ở nơi nào) bởi lẽ đơn giản là tâm lý đại chúng rất thường hay quên.
Một sự thật khó tin nhưng lại hoàn toàn đúng là truyền-thông-xã-hội có vô số khách hàng ngây thơ, nhẹ dạ, dễ bị lừa dối (gullible), và khi áp dụng vào lãnh vực đám đông như chính trị, xã hội thì tâm trạng bầy đàn (herd mentality) cũng đúng luôn! Khi nói với mỗi một cá nhân, nếu có dũng cảm để nói, rằng họ gullible và hành xử theo herd mentality thì ít nhất họ sẽ giãy nảy lên phủ nhận và nhiều nhất thì không thể xác định được. Điều nghịch lý là tập hợp những cá nhân lại thành đám đông thì rõ ràng họ cả tin và hành xử theo tâm trạng bầy đàn. Chính họ, dù có ý thức hay không, đã bấm nút “Like” và “Share” để gây ảnh hưởng và nhân một tin sai lạc lên gấp bội lần - tùy theo khổ cỡ hoạt động của mỗi người dùng.
Viễn ảnh cuộc bầu cử giữa kỳ/midterm tại Mỹ năm nay sẽ là bãi chiến trường rất hung hãn, trong đó đảng nào vận dụng những nền tảng truyền-thông-xã-hội một cách hữu hiệu thì hầu chắc sẽ thắng bởi vì nếu ai có đủ can đảm thì sẽ nói lên sự thật sau đây: đại chúng quả thực cả tin và không-biết-họ-đang-làm-cái-quái-gì ,và do đó, sẽ hành xử theo tâm trạng bầy đàn.
Sẽ được giới thiệu là bài dịch toàn bộ bài nghiên cứu The Russian "Firehose of Falsehood" Propaganda Model - Why It Might Work and Options to Counter It/Mô hình tuyên truyền “phun tin dối trá phủ đầu” của Nga - Tại sao mô hình có thể hữu hiệu và các chọn lựa để chống lại. Nghiên cứu này được trình bày súc tích, mạch lạc và chính xác. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng siêu cường quốc Mỹ hiểu biết đầy đủ mọi mặt của đối thủ nhưng lại thường bị thất bại trong một cách nào đó. Tương tự như trong các cuộc chiến tranh, Mỹ đã có thể vẽ bản đồ đến từng ngõ ngách, biết chính xác từng hầm hố kẻ thù trú ẩn nhưng không thắng như mong đợi. Trận chiến chống lại tuyên truyền Nga còn khó khăn vạn lần hơn do kẻ nội thù [6] có đầy rẫy trong nước, liệu Mỹ sẽ thắng hay không?
[1] https://abcnews.go.com/US/abc-news-exclusive-dr-birx-speaks-trump-disinfectant/story?id=84295724 ABC News Exclusive: Dr. Birx speaks to Trump disinfectant moment, says colleagues had resignation pact The coronavirus response coordinator for President Donald Trump's COVID task force, Dr. Deborah Birx, told ABC News in an exclusive interview that she became "paralyzed" when Trump raised the possibility of injecting disinfectant into people to treat the virus – and revealed how she thinks data meant to keep New York City playgrounds open led the president to make that ill-advised jump.
[2] Ibid: Stephanie was 75 when she succumbed to COVID-19 this past December. But Laurie says it wasn't just COVID that killed her mother. In the years leading up to her death, Stephanie had become embroiled in conspiracy theories. Her belief in those far-out ideas caused her to avoid vaccination and led her to delay and even refuse some of the most effective treatments after she got sick. "I don't believe she was supposed to die," Laurie says. "I blame the misinformation."
[3] Ibid: When the COVID vaccines came along, Stephanie absolutely refused to get one because she falsely thought the shots contained tiny microchips. Moreover, she began avoiding her daughters, who had gotten vaccinated, because she believed false information that the vaccines were being used to somehow spread COVID.
[4] Ibid: Even after she was admitted, she turned down some effective treatments for COVID. One drug, called remdesivir, has been proven to reduce the severity of COVID, but Stephanie believed conspiracy theories claiming the drug was actually being used to kill COVID patients. Stephanie also refused another treatment shown to be very effective for patients with COVID-19: monoclonal antibodies. Laurie remembers how one doctor responded when he learned that Stephanie had refused the drugs: "He was like, 'Why didn't you take any of the treatments Stephanie?' She found every little piece of energy in her and yelled back at him, 'BECAUSE IT'LL KILL ME!'"
[5] Ibid: But she still thinks about the people who make the paranoia-laced videos that her mother consumed day after day. She understands that something inside her mother drew her to those voices, but Laurie still sees Stephanie mainly as a victim of the grifters and attention-seekers who generate many hours of falsehoods every day to grab money, likes and shares.
"Whoever is creating all this content, is on some level waging a war - here in America - inside of every family," she says. "I think people need to wake up to that."
[6] Trích Từ Điển Thành Ngữ Thực Dụng: fifth column: kẻ nội thù: A translation of the Spanish phrase quinta columna: nhóm người hoạt động bí mật ngay trong tổ chức hoặc quốc gia để phản bội thể theo sự điều động của một thế lực bên ngoài. Tại Mỹ, trong Chiến Tranh Lạnh, thường xuyên có lo sợ và nghi ngờ những kẻ nội thù về việc truyền bá ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản ngay từ bên trong. Thuật ngữ này do Tướng Emilio Mola đặt ra trong cuộc Spanish Civil War trong buổi phát thanh vào ngày October 16, 1936, trong đó ông nói rằng ông có những người đồng tình với Tướng Franco thuộc phe Cộng Hòa đang nắm giữ thành phố Madrid, và họ sẽ tham gia vào bốn đội quân của Tướng Franco khi họ tấn công. Thuật ngữ này được phổ biến bởi Ernest Hemingway và sau đó được mở rộng dùng cho bất cứ người phản bội nào. A secret subversive group that works against a country or organization from the inside, as in The government feared that there was a fifth column working to oppose its policies during the crisis. In the US during the Cold War, there was constant fear and suspicion of people supposedly working in a fifth column to spread the influence of communism from within.
This term was invented by General Emilio Mola during the Spanish Civil War in a radio broadcast on October 16, 1936, in which he said that he had una quinta columna ("a fifth column") of sympathizers for General Franco among the Republicans holding the city of Madrid, and it would join his four columns of troops when they attacked. The term was popularized by Ernest Hemingway and later extended to any traitorous insiders.
